Gdańsk '45. Działania zbrojne. Opanowanie Pomorza Gdańskiego przez Armię Czerwoną

Nowe, całościowe ujęcie, prezentujące działania Armii Czerwonej na Pomorzu zimą i wiosną 1945 roku, których zwieńczeniem było zdobycie Gdańska i eliminacja niemieckich sił na wschód od Parsęty. Historyczno-militarne aspekty walk o Gdańsk w 1945 r. są częścią szerszej opowieści o walkach na Pomorzu – od operacji w rejonie Grudziądza i Elbląga, przełamania Wału Pomorskiego, poprzez ofensywę i zdobycia Kołobrzegu, zajęcie Kaszub, Kociewia i Borów Tucholskich, po eliminację sił niemieckich na Mierzei Wiślanej w maju 1945 roku. W pracy wykorzystano wiele niepublikowanych, a często nieznanych dotąd polskim naukowcom dokumentów obu stron konfliktu, w tym wcześniej niedostępnych archiwaliów rosyjskich. Jednym z ważniejszych celów badań i powodów przygotowania tej publikacji, wykorzystującej nowe, bogate źródła i poszerzoną narrację, było poddanie prezentowanych zdarzeń pod osąd współczesnych odbiorców.

To zupełnie inna wojenna opowieść, niż te które znany z czasów PRL - to swoista wiwisekcja wojny, naukowa i historyczna. Liczą się daty, rozkazy, suche fakty, dokumenty, także te radzieckie, oraz korelacje działań wojennych oraz sowieckiej propagandy. Nie ma tu raczej zwykłych ludzi - są dowódcy, żołnierze i znienawidzony wróg. Jest też Pomorze Wschodnie - dla sowietów "prekliata giermania", którą należało wypalić żywym ogniem i zetrzeć z powierzchni ziemi unieważniając jej dziedzictwo i biorąc odwet za całe niemieckie zło na mieszkańcach. Stąd zgliszcza Szczecinka, Koszalina, Kołobrzegu, Słupska, Bytowa, Miastka, Lęborka i przede wszystkim Gdańska. Stąd tysiące zgwałconych kobiet i deportowanych na wschód mężczyzn. Nie bez powodu nasi przodkowie na pytanie o II wojnę światową, emocjonalnie wspominali przede wszystkim straszną zimę i wiosnę 1945 roku. Ale o tym milczą archiwalia... To także opowieść o dwóch obliczach wojny - tym rzeczywistym, przerażająco okrutnym i tym propagandowym, wykorzystywanym przez służby polityczne do budowania narracji o wyzwoleńczej misji człowieka radzieckiego, który składając daninę krwi przyniósł Polsce nową, proletariacką wolność.

Spis treści

Wstęp 
Wprowadzenie 
Sytuacja strategiczna nad Bałtykiem w lutym 1945 r. 
Sytuacja operacyjna na kierunku pomorskim 
Zadania stron – specyfika ofensywy i obrony 
Przygotowania 2. Frontu Białoruskiego do operacji 
Działania bojowe na Pomorzu 
Walki o zachodni brzeg Wisły (10–23 II 1945) 
Obszar działań i jego znaczenie 
Uderzenie i nagłe wyhamowanie ofensywy 
Zdobycie Elbląga i walki o Grudziądz 
Podsumowanie pierwszego etapu operacji 
Rozcięcie niemieckiego zgrupowania (24 II–5 III 1945) 
Położenie stron pod koniec lutego 1945 r. 
System obronny w rejonie Gdańska i Gdyni 
Atak rozcinający ku morzu 
Sukcesy ofensywy na kierunku koszalińskim 
Podsumowanie drugiego etapu operacji 
Uderzenia w rozbieżnych kierunkach (6–13 III 1945) 
Postanowienia Stawki i dowódców frontów 
Wyjście na rubież rejonu umocnionego 
Podsumowanie trzeciego etapu operacji 
Upadek twierdz Gdańska i Gdyni (14–31 III 1945) 
Decyzje dowódców o kontynuacji działań 
Walki na podejściach do miast 
Szturm Gdańska i Gdyni 
Wnioski z operacji ofensywnej na Pomorzu 
Walki kontynuacyjne i kapitulacja (1 IV–9 V 1945) 
Próby likwidacyjne i zmiana rejonu walk 
Odcięcie oddziałów niemieckich w delcie Wisły 
Ostatnie walki o Żuławy Gdańskie 
Koniec wojny pod Gdańskiem 
Podsumowania działań ofensywnych armii, lotnictwa i floty 
Armia Uderzeniowa 
Zabezpieczenie artyleryjskie operacji 
Inżynieryjne zabezpieczenie operacji 
Armia 
Dowodzenie wojskami korpusu strzeleckiego 
Organizacja walk ulicznych dywizji strzeleckiej 
Armia 
Armia Lotnicza 
Flota Bałtycka 
Podsumowania operacyjne rodzajów wojsk 
Artyleria 
Wojska pancerne i zmotoryzowane 
Wojska łączności 
Wojska inżynieryjne 
Wojska tyłowe 
Działania czerwonoarmistów po zdobyciu miast 
Oficerowie komendantury wojennej w Gdańsku 
Służba przeciwdesantowa na Wybrzeżu 
Kłopoty zwycięzców z dyscypliną żołnierską 
Zakończenie 
Summary 
Streszczenie 
Aneksy 
Aneks nr 1. Rozkaz Naczelnego Dowódcy Armii Czerwonej do wojsk 2. FB, nr 319 z 30 marca 1945 r., o zdobyciu Gdańska 
Aneks nr 2. Rozkaz Naczelnego Dowódcy WP nr 60 z okazji zdobycia Gdańska i Gdyni 
Aneks nr 3. Protokół przesłuchania dowódcy Wydziału Rozpoznania XXVII KA 
Aneks nr 4. Protokół przesłuchania oficerów gdańskiego węzła łączności 
Aneks nr 5. Zeznania generałów o działaniach sowieckiego lotnictwa nad Gdańskiem 
Aneks nr 6. Zbiorowy protokół przesłuchań mieszkańców Gdańska 
Aneks nr 7. Raport warunków pogodowych, hydrometeorologicznych oraz przejezdności dróg na połu-dniowy zachód od Gdańska 
Wykaz dowódców i wyższych oficerów Armii Czerwonej uczestniczących w operacji wschodniopomorskiej 
Krótkie kalendarium działań 2. FB w operacji wschodniopomorskiej 
Rozkazy głównodowodzącego i celebrowanie zwycięstw w operacji wschodniopomorskiej 
Jednostki Armii Czerwonej uhonorowane nazwami miejscowymi za walki na Pomorzu Gdańskim 
Wykaz skrótów 
Spis ilustracji 
Spis tabel 
Bibliografia 
Indeks osobowy 
Indeks nazw miejscowych 

Publikacja wydana przez: Wydawnictwo Region, Muzeum Stutthof w Sztutowie i Dom Wydawniczy Księży Młyn.