Materiały etnograficzne z Pomorza Gdańskiego. Kaszuby - Kociewie - Powiśle

Materiały etnograficzne z Pomorza Gdańskiego ukazują dziedzictwo kulturowe, zwyczaje i pieśni z Kaszub, Kociewia oraz Powiśla i do dziś stanowią niezastąpione źródło informacji o ludowości polskich mieszkańców dawnych Prus Zachodnich. Zamieszczone w niniejszej publikacji materiały mogą posłużyć przede wszystkim do odkrywania bogactwa kulturowego tych regionów, co z kolei jest ważnym elementem kształtowania się lub odkrywania tożsamości regionalnej. Ponadto w tekstach J. Łęgowskiego znajduje się wiele interesujących odniesień do współczesnych mu realiów społeczno-politycznych, które znacząco wpłynęły na tematykę podejmowaną przez ówczesnych naukowców oraz sposób podejścia do wielu kwestii, w tym kwestii językowych. Materiały te mogą więc stanowić ciekawy punkt wyjścia do kolejnych rozważań naukowych i popularyzatorskich.

Spis treści

Słowo wstępne 7
KOMENTARZE DO WYDANIA
Józef Łęgowski – naukowiec rodem z Powiśla 9
Józef Łęgowski na tle swoich czasów 18
Z dziejów badań etnograficznych na Pomorzu Gdańskim
w okresie działalności Józefa Łęgowskiego (wybrani badacze) 27
Józef Łęgowski – prekursor badań nad pomorskimi tożsamościami? 31

CZĘŚĆ I: KASZUBY I KOCIEWIE
Wstęp 43
I. Język lechicki, gwara kaszubska w stosunku do gwar połabskich
i polskich; parafiańszczyzny kaszubskie; gwara kociewska 45
II. Okolice zamieszkałe przez Kaszubów i Kociewiaków, podania
i piosnki przywiązane do okolic i miejscowości 63
III. Zwyczaje i przesądy przy urodzeniu, chrzcie, ślubach i pogrzebach.
Wieszcze i upiory 87
IV. Zwyczaje w czasie Bożego Narodzenia, Nowego Roku, Trzech Króli,
Zapust, Wielkiego Piątku, Wielkanocy i Zielonych Świątek. Sobótka,
święcenie ziela i owsa 101
V. Praca w polu i w domu, uroczystości żniwne, zabawy dzieci
i starszych, uroczystości weselne. Mieszkanie, ubiór i pożywienie 116
VI. Krosnięta, zmory, jeźdźcy nocni i inne duchy, pieniądze palące się.
Przepowiednie śmierci, powstawanie umarłych. Czarownice i guślarze,
uroczenie zwierząt i ludzi, zażegnywania i leki, zaklęcia. Środki przeciw
wściekliźnie. Zabobony złodziei 140
VII. Zagadki i przysłowia, imiona osobowe, nazwy dni i miesięcy,
zwierząt domowych i dzikich, nawoływanie i odpędzanie zwierząt
wyrazy dziecinne 169
VIII. Pieśni ludowe kaszubskie i kociewskie 177
CZĘŚĆ II: URZĄDZENIA SPOŁECZNE, ZWYCZAJE
I GWARA W MALBORSKIEM
I. Urządzenia społeczne i zwyczaje 207
II. Gwara malborska 227
Spis wyrazów, właściwych gwarze malborskiej i kociewskiej 236
Przysłowia i sposoby mówienia w Malborskiem 243
Pieśni ludowe 244
Bajki 247
CZĘŚĆ III: PIEŚNI LUDOWE
W DAWNYM WOJEWÓDZTWIE MALBORSKIEM
Pieśni ludowe w dawnym województwie malborskiem 251
CZĘŚĆ IV: LUDNOŚĆ POLSKAW PRUSACH ZACHODNICH
Ludność polska w Prusach Zachodnich 263
Statystyka pojedynczych okolic 287
Powiaty lęborski i bytowski 287
Kaszuby 290
Powiaty gdański miejski i niziński,
malborski i elbląski 298
Powiaty sztumski, kwidzyński z prawej strony Wisły i suski 302
Powiaty grudziądzki, chełmiński, wąbrzeski, toruński,
brodnicki i lubawski 308
Powiaty tczewski, starogardzki, chojnicki, tucholski i świecki 315
Powiaty złotowski, człuchowski i wałecki 320