Opowieść mocno pomorska

0
Opowieść mocno pomorska

Niewymazane z pamięci

Opowieść mocno pomorska

 

W 2021 roku ukazała się książka Niewymazane z pamięci Alicji Balcerzak związanej zawodowo z Zespołem Szkół Morskich w Darłowie, a naukowo – jako doktorantka – z Akademią Pomorską w Słupsku. Darłowo to miejsce jej zamieszkania i pracy jako nauczycielka. Darłowska jest także tematycznie wspomniana publikacja, która jest swoistą hybrydą literacką: połączeniem reportażu, biografii, wywiadu opowiadania, a także epistografii. Jak możemy dowiedzieć się z prologu, taki był właśnie zamysł autorki, która przytacza historie życia dwóch postaci – honorowych obywateli miasta Darłowa. To Brygida (Luiza) Jerzewska z domu Wirtz (1928‒), pochodząca z niemieckiej rodziny, która przybyła do Darłowa w czasie II wojny światowej z Zagłębia Ruhry oraz Konrad Wojtas (1922‒2003) – pochodzący z Podhala, więzień obozów koncentracyjnych Gross-Rosen, Buchenwald i Mauthausen-Gusen. Dwie różne postacie: kobieta i mężczyzna, Niemka i Polak i ich różne doświadczenia oraz losy wojenne są główną treścią książki. Po II wojnie światowej, życie obu postaci łączy ich nowa, mała ojczyzna – Pomorze i miasto Darłowo – tak mocno wpisane w historię tej wielokulturowej krainy. Obie postacie spaja także wspólny zawód nauczycielski, a także wkład w odbudowę i pielęgnowanie dziejów oraz tożsamości Darłowa i szerzej regionu. Jakże to inne losy i inny bagaż doświadczeń mający jednak wspólny, przymiotnik pomorski. Wielu autochtonicznych Pomorzan po przeczytaniu książki Alicji Balcerzak być może stwierdzi – historia jakich wiele w naszych rodzinach i w naszym regionie. Faktycznie, dla wielu z nas, Pomorze było przez wieki i w dalszym ciągu jest krainą wielokulturową, czyniąc je miejscem styku kultur: kaszubskiej, polskiej, niemieckiej i innych. Obserwując tę krainę dziś, często zadaje sobie pytanie – jaka widzą ją ci, których rodziny nie zamieszkują tutaj od wieków, a które przybyły tutaj po 1945 roku? Od akcji „Wisła”, która zasadniczo zmieniła strukturę mieszkańców Pomorza mija już kilka pokoleń. Autorka książki Niewymazane z pamięci z takiej właśnie rodziny pochodzi, ale jej pokolenie, traktuje Darłowo i szerzej Pomorze jako swoją małą ojczyznę. Potwierdzeniem tego jest właśnie jej książka i podjęcie takiego tematu, który docieka dziejów tej ziemi i jej mieszkańców oraz odpowiada na wiele pytań związanych z tymi kwestiami. Autorka jest trzecim pokoleniem w swej rodzinie, które zamieszkuje Darłowo. Podobne zależności tożsamościowe śledziłem na początku nowego tysiąclecia spędzając okres studiów w Szczecinie. Z moich rozmów przeprowadzonych wówczas, otrzymywałem częste potwierdzenie, że dopiero trzecie pokolenie zaczynało się w pełni identyfikować z Pomorzem. Tę zależność potwierdzają także badania socjologiczne związane z migracją. Kaszubskim smaczkiem publikacji dość mało rozwiniętym przez autorkę jest postać męża głównej bohaterki – Brygidy Jerzewskiej – Jana Jerzewskiego związanego w czasie II wojny światowej z Tajną Organizacją Wojskową „Gryf Pomorski” z oddziałem legendarnego dowódcy majora Jana Kazimierza Szalewskiego, który przeprowadził nieudany zamach na Adolfa Hitlera w czerwcu 1942 roku w rejonie leśniczówki Cis niedaleko Zblewa na Kociewiu. Partyzanci dokonali wówczas wykolejenia pociągu osobowego, którym miał podróżować Hitler, który w ostatniej chwili zmienił swoje plany rezygnując z podróży. Oddział maj. Szalewskiego wsławił się także w późniejszym czasie kolejnym wykolejeniem niemieckiego pociągu pod Czarną Wodą, a w końcu maja 1944 roku zaciętą bitwą w okolicach Łubiany (pow. kościerski) z żołnierzami 44 Dywizji SS.

Książka Alicji Balcerzak to pozycja ciekawa i cenna, która wpisuje się w nurt pomorskich publikacji związanych z czasem II wojny światowej i nową rzeczywistością powojenną w realiach PRL-u. Książka ukazuje ważną cechę Pomorza, która stanowi jego koloryt i bogactwo – to wielokulturowość. To czego mi zabrakło, szczególnie w przypadku żyjącej bohaterki książki – Brygidy Jerzewskiej to pytań związanych z tożsamością – kim się czuje? Gdzie jest jej ojczyzna? Gdzie mocniej w jej kwestii bije jej serce? Ten rozdział można by rozwinąć, czyniąc wartościową książkę jeszcze ciekawszą. Mimo tego szczegółu jest to publikacja warta mocnego polecenia, Autorce udało się uchwycić ważne kwestie związane z losem człowieka oraz pomorską specyfiką.

 

Andrzej Busler

 

Książka jest dostępna w naszej księgarni - wejdź tutaj.

Alicja Balcerzak i jej książka. Archiwum autorki.

Komentarze do wpisu (0)

Submit
do góry
Sklep jest w trybie podglądu
Pokaż pełną wersję strony
Sklep internetowy Shoper Premium