Kaszubska Influencerka

 

Rok działalności

 

Któż na Kaszubach nie zna Karoliny Stanowskiej występującej od roku w mediach społecznościowych, jako Kaszubska Influencerka? Jej projekt promujący w dość nietuzinkowy sposób Kaszuby i język kaszubski znajdziemy na Facebooku i Youtube. Podsumowując rok działalności, który mija 6 listopada spotykamy się w Gdyni w miejscu związanym z kaszubszczyzną – w księgarni CZEC. Dalszą część rozmowy kontynuujemy nad brzegiem morza w Orłowie – jednej z najpiękniejszych części Gdyni. 

Niedługo minie rok twojej działalności. Przypomnij czytelnikom „Pomeranii” skąd pomysł na taką działalność?

Wszystko zaczęło się od Gracjana Fopke, wówczas prowadzącego „Gospodę pod żubrem” w Radio Kaszëbë. Widząc moje filmy zamieszczane w języku kaszubskim na prywatnym profilu, namówił mnie do bardziej zaawansowanej, kaszubskiej działalności. Wspólnie zastanawialiśmy się nad nazwą tego profilu, coś co byłby krótkie, a równocześnie dawało mocne skojarzenie z Kaszubami. Tak powstała Kaszubska Influencerka! Ten projekt jest dla wszystkich, ale nie ukrywam, że tworząc go myślałam głównie o ludziach młodych. Chcę zarażać ich kaszubszczyzną.

Jak było u Ciebie w domu jeśli chodzi o kaszubszczyznę? Pochodzisz z kaszubskiej rodziny? Czy bliscy czuli związek z Kaszubami?

Pochodzę z okolic Przodkowa. Wszyscy w moim domu mieli kaszubskie korzenie ze strony powiatu kartuskiego i wejherowskiego. Już jako dziecko wyłapywałam różnice językowe pomiędzy bliskimi pochodzącymi z tych sąsiednich powiatów. Cała rodzina mówiła i mówi w dalszym ciągu w języku kaszubskim. To nasz podstawowy język komunikacji.

Od kogo z bliskich przejęłaś kalkę językową?

Od mojego taty, którego rodzina jest związana ze środkowymi Kaszubami. Dialekt kartuski jest mi najbliższy, ale ciekawe są różnice dialektyczne pomiędzy różnymi miejscami w naszym regionie.

Czy uczyłaś się języka kaszubskiego w szkole?

Tak, w szkole podstawowej i gimnazjum. Moją nauczycielka była Jadwiga Hewelt. Bardzo dobrze ją wspominam, była świetną i pełną pasji nauczycielką. Poza nauką w szkole, pani Jadwiga zabierała nas na wycieczki, ukazując różne miejsca ważne dla Kaszub, tworzyła i przygotowywała nas na mnóstwo konkursów wiedzy o Kaszubach i poezji. Robiła wszystko, aby język kaszubski był dla nas jak najbardziej atrakcyjny. Niestety, gdy spotykam po latach część moich koleżanek i kolegów z dawnej klasy to nie mówią po kaszubsku. Nie potrafię odpowiedzieć sobie na pytanie dlaczego tak jest?

Czy w średniej szkole także uczyłaś się języka kaszubskiego?

Niestety nie. Nie było go w mojej kartuskiej szkole na Wzgórzu Wolności, ale niewiele to zmieniło, dalej sama uczyłam się tego języka, brałam udział w kolejnych edycjach Dyktanda Kaszubskiego. Raz udało mi się zając trzecie miejsce oraz zdobyć wyróżnienie. Startowałam także w innych konkursach, pisałam wiersze oraz często czytałam po kaszubsku podczas mszy świętych w kościele. Język kaszubski był cały czas blisko mnie. Dlatego postanowiłam zdawać maturę – w tym właśnie języku. Tę decyzję podjęłam już w gimnazjum, wówczas trwały starania, aby kaszubski pojawił się na maturach i faktycznie niebawem tak się stało. W mojej szkole maturę po kaszubsku pisały ze mną wówczas dwie osoby. Odnosząc się do mojej nauki ‒ nie miałam na nią zbyt wiele czasu. Nie działo się to z powodu lenistwa. Po szkole trzeba było pomagać rodzicom w gospodarstwie. Moja edukacja odbywała się głównie w szkole – zapamiętywałam to co było na lekcjach. Jak będę miała swoje dzieci to z pewnością nauczę je języka kaszubskiego!

Jakie jest twoje ulubione miejsce na Kaszubach?

Ciężko powiedzieć. Wiele miejsc jest pięknych. W różnych zakątkach naszej krainy czuję się dobrze, ale najlepiej jest w domu, czyli w Kawlach Dolnych koło Przodkowa. Dzisiaj mieszkam w Chmielnie, ale traktuje je jako miejsce tymczasowe. W przyszłości chciałabym zamieszkać z dala od cywilizacji, gdzieś na skraju lasu. To co robię w internecie i intensywność tego zajęcia sprawia, że czasem potrzebuję być z dala od ludzi i mieć spokój dla siebie. Chciałabym, aby moje docelowe miejsce było w gminie Przodkowo. Podoba mi się także Danielowa Dolina oraz wieś Pomieczyńska Huta.

W jakim kaszubskim mieście mogłabyś zamieszkać?

W takim, gdzie choć trochę pielęgnuje się kaszubskość i widać ją w przestrzeni miasta. Myślę o Wejherowie oraz Kościerzynie. Porównując nas do Podhala trzeba stwierdzić, że będąc tam na każdym kroku widzimy wiele elementów związanych z kulturą góralską. U nas tego prawie nie ma. Wielka szkoda, że tak jest.

Być może Kaszuby to dziś bardziej kultura duchowa niż materialna?

Nie zgadzam się, możemy pokazać kaszubszczyznę w budownictwie, nowoczesnym etnodesignie i innych przestrzeniach, a prawie tego nie czynimy.

Spora część twojej działalności to muzyka. Jaką najbardziej lubisz?

Z pewnością zdziwię wszystkich, ale lubię muzykę kościelną. Sporo w swoim życiu śpiewałam w kościele, chyba we wszystkich możliwych momentach: podczas mszy, ślubów i pogrzebów.

W jakiej jeszcze gustujesz muzyce?

Lubię muzykę biesiadną. Bardzo dobrze czuje się wokalnie w takiej stylistyce.

To dziwne, ale czasem spotykasz się z hejtem w internecie. Gdybyś miała cofnąć czas to czy stworzyłabyś ponownie Kaszubską Influencerkę?

Mimo hejtu, który nie jest z pewnością miły zrobiłabym to jeszcze raz w szczególności dla młodych ludzi, którzy są aktywni widząc moje nowe materiały i komentując je po kaszubsku.

Spotykamy się w Gdyni. Niedawno na twoim kanale zauważyłem projekt związany z tym miastem. Czy możesz przybliżyć szczegóły?

To prawda. Było to nawiązanie do dawnego filmu Żona dla Australijczyka. W miejscu, gdzie kiedyś grano jedną ze scen, w okolicy Bulwaru Nadmorskiego przy charakterystycznym okrąglaku ma stanąć pamiątkowa tablica nawiązująca do tego dzieła. Miałam odtworzyć dawną scenę, jako Kaszubka. Film będzie promocją dla tego wydarzenia. Mówię po polsku, ale w tle leci kaszubska muzyka w moim wykonaniu.

Jakie marzenia ma Kaszubska Influencerka?

Szczęśliwy dom i dzieci.

Czyli bardzo po kaszubsku?

Jak najbardziej.

Kaszubska Influencerka za 5, 10 i 15 lat?

Dalej będę taka sama! Trochę szalona, z pewnością nie będę gorzknieć tylko dalej działać.

Twoje najbliższe plany?

To zdecydowanie muzyka. W najbliższym czasie będę pracować nad kolejnymi utworami biesiadnymi.

Jakie Kaszuby marzą się Kaszubskiej Influencerce?

Takie, jak były dawniej. Mam tutaj na myśli język kaszubski. Żeby ich mieszkańcy mówili w żywym języku kaszubskim w miastach i na wsi. Inne rzeczy mogą się zmienić, ale niech pozostanie żywy język kaszubski.

Tego sobie życzmy. Dziękuję za rozmowę.

 

Z Karoliną Stankowską (Kaszubską Influencerką) rozmawiał Andrzej Busler.

 

Karolina Stanowska (Kaszubska Influencerka) podczas rozmowy w księgarni CZEC. Fot. Andrzej Busler

Nad gdyńskim brzegiem w Orłowie. Fot. Andrzej Busler

 

Kaszëbskô Influencerka

Rok dzejaniégò

 

Chto na Kaszëbach nie znaje Karolënë Stankòwsczi, chtërna wëstãpùje òd rokù w spòlëznowëch mediach jakno Kaszëbskô Influencerka? Ji projekt, jaczi promùje na dosc òsoblëwi ôrt Kaszëbë i kaszëbsczi jãzëk, nalézemë na Facebooku i Youtube. Chcącë pòdrechòwac rok ji dzejaniégò mijający 6 lëstopadnika, spòtikómë sã w Gdinie w môlu sparłãczonym z kaszëbizną – w ksãgarnie CZEC. Dalszi dzél òbgôdczi prowadzymë nad sztrądã mòrza w Òrłowie, w jednym z nôpëszniészich partów Gdinie.

 

Wnetka minie rok twòjégò dzejaniô. Przëbaczë czëtińcóm „Pòmeranie”, skądka ùdba na taczé promòwanié kaszëbiznë.

Wszëtkò zaczãło sã òd Gracjana Fópczi, wnenczas prowadzącégò „Gòspòdã” w Radio Kaszëbë. Widzącë mòje filmë w kaszëbsczim jãzëkù na priwatnym profilu, zachãcył mie do barżi rozwiniãtégò kaszëbsczégò dzejaniô. Wespół jesmë mëslëlë nad nazwą tegò profilu, miało bëc cos, co bë bëło krótczé, a równoczasno dôwało mòcné sparłãczenié z Kaszëbama. Tak pòwstała Kaszëbskô Influencerka! Ten projekt je dlô wszëtczich, ale twòrzącë gò, jô mëslała przede wszëtczim ò młodëch lëdzach. Chcã zarażac jich kaszëbizną.

Jak bëło kòl Ce doma, żelë jidze ò kaszëbiznã? Pòchòdzysz z kaszëbsczi familie? Twòji bliscë czëlë sã zrzeszony z Kaszëbama?

Pòchòdzã z òkòlégò Przedkòwa. Wszëtcë kòl mie doma mielë kaszëbsczé kòrzenie z kartësczégò abò wejrowsczégò pòwiatu. Ju bãdącë dzeckã, jô czëła jãzëkòwé apartnoscë midzë blisczima pòchòdzącyma z tëch sąsednëch krézów. Całô familiô gôdała i dali gôdô w kaszëbsczim jãzëkù. To naji spòdleczny jãzëk kòmùnikacji.

Òd kògò z blisczich jes przejãła jãzëkòwą kalkã?

Òd mòjégò tatka, chtërnégò familiô je sparłãczonô z westrzédnyma Kaszëbama. Kartësczi dialekt je mie nôblëższi, ale czekawé są dialekticzné apartnoscë midzë rozmajitima môlama w najim regionie.

Të sã ùczëła kaszëbsczégò jãzëka w szkòle?

Jo, w spòdleczny szkòle i gimnazjum. Mòją szkólną bëła Jadwiga Héwelt. Baro dobrze jã wspòminóm, bëła bëlną i pôłną pasji szkólną. Òkróm nôùczi w szkòle wastnô Jadwiga brała naju na wanodżi, pòkazywała wszelejaczé môle wôżné dlô Kaszëb, twòrzëła i rëchtowała naju na wiele kònkùrsów wiédzë ò Kaszëbach i recytowaniô pòezji. Robiła wszëtkò, żebë kaszëbsczi jãzëk béł dlô naju jak nôbarżi atrakcjowi. Równak, czedë pòtikóm pò latach dzél mòjich drëszków i drëchów z dôwny klasë, to nie gôdają pò kaszëbskù. Nie rozmiejã so òdpòwiedzec na pitanié, dlôcze tak je.

W strzédny szkòle téż jes sã ùczëła kaszëbsczégò jãzëka?

Nié. Nie bëło gò w mòji kartësczi szkòle na Grzëpie Wòlnotë [Wzgórzu Wolności], ale to nie zmieniło wiele, bò jô dali sã sama ùczëła najégò jãzëka, brała ùdzél w pòstãpnëch edicjach Kaszëbsczégò Diktanda. Ùdało mie sã dobëc trzecy môl i ùdostac wëprzédnienié. Jem startowa téż w jinszich kònkùrsach, pisała wiérztë a téż czëtała pò kaszëbskù òbczas swiãtëch mszów w kòscele. Kaszëbizna bëła dërch krótkò mie. Dlôte je so ùdbała zdawac maturã w tim prawie jãzëkù. Jô ò tim rozsądzëła ju w gimnazjum, wnenczas bëłë prowadzoné dzejania, żebë kaszëbsczi pòjawił sã na maturach i pò prôwdze tak sã wnet stało. W mòji szkòle maturã pò kaszëbskù pisało ze mną dwùch ùczniów. A żelë jidze ò mòjã nôùkã, to jô ni miała na niã za wiele czasu. I nie béł to skùtk zgnilstwa. Pò szkòle béł mùsz pòmagac starszim na gbùrstwie. Mòja edukacjô òdbiwała sã przédno w szkòle – jô zapamiãtiwała to, co bëło na ùczbach. Jak mdã miała swòje dzecë, to na gwës je naùczã kaszëbsczégò jãzëka.

Jaczi je twój lubòtny môl na Kaszëbach?

Drãgò rzeknąc. Wiele placów je snôżich. W rozmajitëch nórtach naji krôjnë czëjã sã dobrze, ale nôlepi je doma, to je w Kawlach Dólnëch kòl Przedkòwa. Dzysô mieszkóm w Chmielnie, ale móm to za timczasowi môl. W przińdnoce jô bë chca zamieszkac dalek òd cywilizacji, dzes na grańcë lasa. To, co robiã w internece, i intensywnota tegò zajimniãcô sprôwiô, że tej-sej brëkùjã bëc dali òd lëdzy i miec kąsk ùbëtkù. Jô bë chcała, żebë mój plac do mieszkaniô béł dzes w gminie Przedkòwò. Widzy mie sã téż Danielowô Dolëznã i wies Pòmieczińskô Hëta.

W jaczim kaszëbczim miesce të bë mògła mieszkac?

W taczim, gdze chòc kąsk je piastowónô kaszëbskòsc i je jã widzec w miastowim rëmie. Mëszlã ò Wejrowie i Kòscérznie. Jakbë naju przërównac do Pòdhala, to mùszimë rzeknąc, że tam na kòżdim krokù je widzec elementë sparłãczoné z góralską kùlturą. Ù naju tegò wnet ni ma. Wiôlgô szkòda...

Mòże Kaszëbë to dzysô barżi dëchòwô jak materialnô kùltura?

Nie zgôdzóm sã, mòżemë pòkazac kaszëbiznã w bùdowiznie, nowòczasnym etnodizajnie i jinëch rëmach, a wnet tegò nie robimë.

Zachtny dzél twòjégò dzejaniô to mùzyka. Jaką nôbarżi lubisz?

Na gwës wszëtczich zadzëwiã, ale lubiã kòscelną mùzykã. Wiele jô w swòjim żëcym spiéwała w kòscele, chëba we wszëtczich mòżlëwëch mòmentach: òb czas mszów, zdënków i pògrzebów.

Jaczi jesz mùzyczi rôd słëchôsz?

Lubiã biesadną mùzykã. Baro dobrze czëjã sã wókalno w taczi sztilistice.  

To dzywné, ale czasã pòtikôsz sã z hejtã w internece. Jak të bë rozmiała copnąc czas, to bës stwòrzëła zôs Kaszëbską Influencerkã?

Nimò hejtu, jaczi nie je gwës miłi, jô bë zrobia to jesz rôz, òsoblëwie dlô młodëch lëdzy, chtërny są aktiwny, widzącë mòje nowé materiałë i kòmentëjącë je pò kaszëbskù.

Pòtikómë sã w Gdinie. Niedôwno na twòjim karnôlu jô widzôł projekt zrzeszony z tim gardã. Mòżesz pòdac jaczé drobnotë?

To prôwda. Bëło to nawléczenié do dôwnégò filmù Żona dla Australijczyka. W môlu, dze czedës grelë jednã scenã, w òkòlim Kòlmòrsczégò Bùlwaru [Bulwar Nadmorski] przë „okrąglaku” mô stanąc pamiątkòwô tôfla nawlékającô do tegò wëdarzeniô. Jô miała òdtwòrzëc dôwną scenã jakno Kaszëbka. Film bãdze promòcją dlô tegò wëdarzeniô. Gôdóm pò pòlskù, ale w tim czasu je czëc kaszëbską mùzykã w mòjim wëkònanim.

Jaczé rojenia mô Kaszëbskô Influencerka?

Szczestlëwi dodóm i dzecë.

To je baro pò kaszëbskù?

Jak nôbarżi.

Kaszëbskô Influencerka za 5, 10 i 15 lat?

Dali bãdã jistnô! Kąsk szôlonô, na gwës nie bãdã gòrzknąc, le dali dzejac.

Twòje nôblëższé planë?

To bez wątpieniô mùzyka. W nôblëższim czasu bãdã robic nad pòsobnyma biesadnyma sztëczkama.

Jaczé Kaszëbë snią sã Kaszëbsczi Influencerce?

Taczé, jak bëłë dôwni. Móm tuwò na mëslë kaszëbsczi jãzëk. Żebë jich mieszkańcë gôdelë w żëwim kaszëbsczim jãzëkù w miastach i na wsë. Jinszé rzeczë mògą sã zmienic, ale niech òstónie żëwi kaszëbsczi jãzëk.

 

Z Karolëną Stankòwską (Kaszëbską Influencerką) gôdôł Andrzéj Bùsler.

 

Fot. Daria Gołąbek

 

Tekst w języku kaszubskim ukazał się w miesięczniku społeczno-kulturalnym "Pomerania" 11/2022.