Nad gdyńskim brzegiem

Nowa inwestycja

Nad gdyńskim brzegiem

Od kilku lat Śródmieściu Gdyni, na styku morza i lądu firma Vastint Poland Sp. z o.o. realizuje potężną inwestycje Waterfront podzieloną na kilka etapów. Jej pierwszą część możemy już zobaczyć od kilku lat ‒ to zespół dwóch budynków ‒ biurowiec oraz hotel Courtyard by Marriott położone w bliskim sąsiedztwie Basenu Prezydenta. Obecnie trwają dalsze prace związane z tym projektem, dotyczące zagospodarowania prawie pięciohektarowego terenu w obrębie ulic: Waszyngtona, Hryniewickiego i al. Jana Pawła II. W ramach planowanej zabudowy powstają budynki mieszkalne, biurowce, liczne lokale usługowe, hotele, powierzchnia konferencyjna i spa oraz obiekty użyteczności publicznej, w tym kino. W tworzeniu przestrzeni publicznej wykorzystano klasyczne elementy budujące tzw. „miękkie granice”, jak arkady czy pergole, dzięki czemu nie odcina się ona od otoczenia. Nie bez znaczenia jest fakt, że na terenie realizowanej inwestycji znajduje się jeden z gdyńskich zabytków ‒ Krzyż Rybacki im. Tadeusza Wendy.

Historia gdyńskiego krzyża

Krzyż to symbol wiary chrześcijańskiej, miejsce modlitwy, często pamiątka misji, pielgrzymek, epidemii, ale także doniosłych wydarzeń historycznych. Dawniej, krzyże stawiano we wsiach, które z czasem stały się dzielnicami Miasta Gdyni. Wznosili je z reguły prości ludzie, lokalni budowniczowie i cieśle z inicjatywy księży czy miejscowych działaczy społecznych. Historia gdyńskiego krzyża, którą przybliżam jest szczególna. Przypomina o ważnych decyzjach polskiego rządu nad Bałtykiem po 1920 roku po powrocie Pomorza do Polski ‒ budowie nowoczesnego portu i miasta nad gdyńskim brzegiem. Zwany jest Krzyżem Rybackim lub Krzyżem im. inż. Tadeusza Wendy – projektanta gdyńskiego portu, którego kolejne biuro znajdowało się nieopodal przy ul. Waszyngtona. Historia Krzyża Rybackiego sięga początków budowy Tymczasowego Portu Wojennego i Schroniska dla Rybaków, które uroczyście otwarto 29 kwietnia 1923 roku. Dwa lata wcześniej zapoczątkowano tę inwestycję i wówczas ustawiono pamiątkowy krzyż z inicjatywy wspomnianego inż. Tadeusza Wendy. Jego fundatorami byli m.in. wójt Jan Radtke, Antoni Abraham, Andrzej Plichta i Józef Voigt. W 1932 roku ‒ na skutek rozbudowy portu ‒ krzyż został przeniesiony w okolice miejsca, w którym stoi obecnie. Na początku II wojny światowej zniszczyli go niemieccy okupanci. Po 1945 roku inicjatorami ustawienia nowego krzyża byli miejscowi rybacy kaszubscy z Kolonii Rybackiej, wspierani przez pracowników Biura Odbudowy Portu. Replika przedwojennego krzyża stanęła tutaj w 1946 roku, jednak przez następne dekady uległa znacznej degradacji. Dopiero pod koniec XX wieku z inicjatywy Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego Oddziału w Gdyni, krzyż został odrestaurowany i ponownie ustawiony przy ul. Waszyngtona. 7 marca 2006 roku Krzyż Rybacki wpisano do rejestru zabytków ruchomych  województwa pomorskiego pod numerem 299 jako Pomnik – Krzyż Rybacki im. Tadeusza Wendy. Kolejną renowację Krzyża Rybackiego dokonano z inicjatywy wspomnianego ZKP Oddziału w Gdyni oraz Kaszubskiego Forum Kultury w 2017 roku. Wówczas realizował ją ZDiZ w Gdyni.

Z szacunkiem do przeszłości

Od kilku lat, obszar gdzie usytuowany jest gdyński zabytek to miejsce realizacji wielkiej inwestycji. Zanim do niej przystąpiono Biuro Konserwatora Zabytków w Gdyni konsultowało tę sprawę ze Zrzeszeniem Kaszubsko-Pomorskim w Gdyni – uzgodniono, że krzyż pozostanie w swym miejscu, zyskując nowe, estetyczne otoczenie.  Firma Vastint, która jest realizatorem wspomnianej inwestycji wykonała istotną zmianę zagospodarowania terenu wokół krzyża wraz z konserwacją zabytku w ramach projektu Gdyńskiego Waterfrontu. Zabytek nieustannie pozostaje w tym samym miejscu i znajduje się na osi wejścia do dawnego gmachu Biura Budowy Portu, na czele którego stał niegdyś inż. Tadeusz Wenda – nazywany obok wicepremiera Eugeniusza Kwiatkowskiego – jednym z ojców Miasta Gdyni. Dodatkowo w okolicy krzyża pojawi się punktowe oświetlenie oraz tablice informacyjne odnoszące się do historii gdyńskiego zabytku – w trzech językach – polskim, kaszubskim i angielskim. Treść firma Vastint uzgodniła we współpracy ze Zrzeszeniem Kaszubsko-Pomorskim w Gdyni oraz Kaszubskim Forum Kultury. To przykład świetnej współpracy firmy komercyjnej z organizacjami pozarządowymi ‒ z szacunkiem dla przeszłości. Obecnie trwają ostatnie prace związane z realizacją bieżącego etapu gdyńskiego Waterfrontu – w obrębie lokalizacji gdyńskiego krzyża. Po ich zakończeniu rozpocznie się trzeci etap – bliżej osi al. Jana Pawła II.

Andrzej Busler

Krzyż Rybacki w okresie międzywojnia. Archiwum Morska Legenda Gdyni

Andrzej Busler – prezes Kaszubskiego Forum Kultury z gdynianinem inż. Januszem Tybuszewskim z firmy Vastint ‒ w listopadzie 2023 roku ‒ wówczas belki krzyża były zdemontowane i poddawane konserwacji. Na zdjęciu widoczny jest jedynie cokół krzyża. Fot. Andrzej Busler

Budynek, gdzie swoje biuro miał jeden z ojców Gdyni – inż. Tadeusz Wenda. Niegdyś spoglądał ze swych okien na gdyński brzeg i pamiątkowy krzyż przypominający o początkach gdyńskiego portu. Fot. Andrzej Busler

Widoczna dawna linia gdyńskiego brzegu. Wedle projektu zostanie ona wyeksponowana, akcentując dawne dzieje tego miejsca. Fot. Andrzej Busler

W grudniu 2023 roku krzyż powrócił po renowacji na swoje dawne miejsce. Fot. Janusz Tybuszewski

Tekst ukazał się w miesięczniku społeczno-kulturalnym "Pomerania" 3/2024.