Wyniki wyszukiwania

Gdyńskie dzielnice

Pogórze

W obecnym numerze „Pomeranii” kontynuujemy cykl związany z historią gdyńskich dzielnic. Tym razem przeniesiemy się w obszar malowniczo położonego Pogórza na skraju wysoczyzny moreny płaskiej, zwanej Kępą Oksywską.

Pogórze jest nazwą topograficzną od wyrażenia po górze, po górach, czyli jest to osada, która powstała na górze. W Przewodniku po polskiem wybrzeżu, autorstwa J. Staśki możemy przeczytać taki oto opis Pogórza: Z Pogórskich wzgórzy piękny widok w dolinę Gdyńską w stronę zachodnią, a tem bardziej w stronę południową i wschodnią. Na wprost nas jaśnieją domki Chyloni, za którą ciągnie się stroma ściana lasów pomorskich, a wzdłuż wyżyny wydłuża się ciemna linia toru kolejowego, którym biegnie pociąg, aż tutaj słyszany. Z tej wysokości i odległości staje się miniaturową zabawką. Z Pogórza opada, wijąc się stromo w dół w lesie gościniec, biegnący w dole przez potok Chyloński pod strzał aż do Chyloni.

Nowa inwestycja

Nad gdyńskim brzegiem

Od kilku lat Śródmieściu Gdyni, na styku morza i lądu firma Vastint Poland Sp. z o.o. realizuje potężną inwestycje Waterfront podzieloną na kilka etapów. Jej pierwszą część możemy już zobaczyć od kilku lat ‒ to zespół dwóch budynków ‒ biurowiec oraz hotel Courtyard by Marriott położone w bliskim sąsiedztwie Basenu Prezydenta. Obecnie trwają dalsze prace związane z tym projektem, dotyczące zagospodarowania prawie pięciohektarowego terenu w obrębie ulic: Waszyngtona, Hryniewickiego i al. Jana Pawła II. W ramach planowanej zabudowy powstają budynki mieszkalne, biurowce, liczne lokale usługowe, hotele, powierzchnia konferencyjna i spa oraz obiekty użyteczności publicznej, w tym kino. W tworzeniu przestrzeni publicznej wykorzystano klasyczne elementy budujące tzw. „miękkie granice”, jak arkady czy pergole, dzięki czemu nie odcina się ona od otoczenia. Nie bez znaczenia jest fakt, że na terenie realizowanej inwestycji znajduje się jeden z gdyńskich zabytków ‒ Krzyż Rybacki im. Tadeusza Wendy.

Wielkokacka historia

Renowacja kapliczki św. Józefa

Wielki Kack ‒ dawniej samodzielna wieś, a od 1953 roku jedna z gdyńskich dzielnic, która od wieków jest silnym matecznikiem kaszubszczyzny. Na jej obszarze znajdziemy wiele dawnych obiektów wpisanych do rejestru zabytków. Doświadczamy tego szczególnie poruszając się jedną z głównych arterii miasta – ul. Wielkopolską ‒ skręcając w ul. Źródło Marii. Już po kilkudziesięciu metrach odsłania się przed nami zupełnie inny świat bogaty w ceglaną zabudowę. To bardzo charakterystyczny obszar widniejący w rejestrze zabytków jako układ ruralistyczny dawnej wsi Wielki Kack, nad którym góruje przeszło stuletni kościół pw. Św. Wawrzyńca.

Gdyńskie dzielnice

Grabówek

Nazwa Grabówek według językoznawców związana jest z miejscem gdzie rosną graby. Dziś próżno szukać dużych skupisk tych drzew w tej części Gdyni. W dawnej literaturze, ów miejscowość określana jest niekiedy, jako Grabowo. W 1932 roku Władysław Pniewski w artykule pod znamiennym tytułem Poniewieranie kaszubskich nazw miejscowych pisał: Za Gdynią leżą Grabówka (dziś przedmieście Gdyni), a nie żadne Grabowo. Najstarsze wzmianki w źródłach pisanych o Grabówku natrafiamy w dokumencie lokacyjnym Oksywia z 1346 roku, z którego dowiadujemy się, że norbertanki zarezerwowały sobie pewien obszar, przebiegający pod wzgórza w kierunku Grabówka. Główne siedlisko osady znajdowało się wówczas u zbiegu dzisiejszych ulic Morskiej i Grabowo. 

Gdyńskie dzielnice

Redłowo

Kontynuuję cykl, związany z historią Gdyni, w którym prezentujemy dzieje obecnych dzielnic tego miasta. Tym razem przeniesiemy się w obszar Redłowa, położonego na niezwykle urozmaiconym fizjograficznym terenie. Czytelników szczególnie zainteresowanych tym tematem odsyłam do książki Tomasza Rembalskiego Gdynia i jej dzielnice przed powstaniem miasta (XIII-XX wiek), z którego zaczerpnąłem część poniższego materiału.

Gdyńskie dzielnice

Mały Kack

Kontynuując gdyński cykl, prezentujemy kolejną dzielnicę miasta z morza i marzeń – Mały Kack – leżącą w polodowcowej dolinie Kaczego Potoku. O dawnej historii tego miejsca najwięcej pisał dr Tomasz Rembalski, odnosząc się w swych badaniach do dziejów Małego Kacka, zanim znalazł się w granicach miejskiej Gdyni. Część tych cennych wyników zamieszczam w niniejszym artykule. Nazwa Mały Kack pochodzi od nazwy rzeki Kacza lub Kaczy Potok, który przepływa przez obszar kilku gdyńskich dzielnic i znajduje swe ujście w wodach Zatoki Gdańskiej. W dawnych źródłach znajdziemy różne określenia miejscowości: Kacyk, Kaczki Małe lub Kacze Małe. Stefan Ramułt w 1899 roku w swej Statystyce ludności kaszubskiej uznał, że prawidłowa nazwa osady powinna brzmieć: Kack. Jako argument podał, że Mały Kac jest germanizmem (od Klein Katz), ponadto forma Mały Kack, posiadająca podwójne zdrobnienie jest przeciwną duchowi języka polskiego i nie ma uzasadnienia, natomiast forma Małe Kaczki nie była znana powszechnie w przeszłości w mowie ludu.

Gdyńskie dzielnice

Chwarzno

Kontynuujemy cykl związany z historią Gdyni, w którym prezentujemy dzieje obecnych dzielnic tego miasta, a dawniej samodzielnych miejscowości. Tym razem przybliżymy zachodnią część miasta z morza i marzeń ‒ Chwarzno. Nazwa Chwarzno pochodzi od określeń krzak, zagajnik, chrust oraz teren pagórkowaty. Wieś powstała w średniowieczu w wyniku połączenia dwóch sąsiadujących ze sobą osad: Skrobotowa i zachodniej części Witomina. Przypuszcza się, że do początku drugiej połowy XIII wieku stanowiły one własność książęcą, z czasem podarowaną przez księcia Świętopełka Wielkiego możnym przedstawicielom rodzin gdańskich – Arnoldowi i Jakubowi.

Gdyńskie dzielnice

Wiczlino 

Powracamy do cyklu, związanego z dziejami Gdyni, w którym przedstawiamy historię gdyńskich dzielnic. Tym razem przeniesiemy się w obszar jednej z najmłodszych z nich ‒ Wiczlina, które stanowi obecnie wraz z sąsiednim Chwarznem największą obszarem dzielnicę Gdyni. To obszar miasta pełen kaszubskich śladów i zasiedziałych tu od wieków rodzin. Z drugiej strony to niezwykle dynamicznie rozwijająca się dzielnica, która na przestrzeni ostatnich dwóch dekad zmieniła swoje oblicze. Dziś ludność kaszubska stanowi tutaj mniejszość, a nowi mieszkańcy napływają z różnych części Pomorza, a także innych części Polski. Znikają także pola uprawne i pastwiska wraz z gospodarstwami, które stanowiły charakterystyczny krajobraz dzielnicy, ustępując miejsca nowym osiedlom wielorodzinnym oraz zabudowie jednorodzinnej.

Gdyńskie dzielnice

Januszewo – Kolonia – Dąbrowa

Południowa dzielnica Gdyni ‒ Dąbrowa ‒ położona na urozmaiconym terenie Wysoczyzny Gdańskiej, na wysokości około 150 m n.p.m. Z pozoru wydaje się miejscem nieposiadającym starszej tradycji osadniczej. Jest to jednak mylna teza. Według badań, Dąbrowa położona jest na części terytorium dawnej osady, określonej w źródłach wsią lub kolonią. Funkcjonowała od początku XIX wieku pod polską nazwą Kolonia lub niemiecką Dohnasberg. Niewykluczone również, że na jej terenach już w połowie XIV wieku biskupi włocławscy, jako właściciele sąsiedniego Chwaszczyna i Wielkiego Kacka założyli wieś o nazwie Januszewo. Śladem po zaginionym i nieznanym obecnie Januszewie może być używana przez starszych mieszkańców Wielkiego Kacka nazwa Janiszewo, będąca wcześniejszym określeniem miejsca, gdzie współcześnie znajduje się osiedle Dąbrówka.

Gdyńskie dzielnice

Gdynia (Śródmieście)

Kontynuując cykl związany z miastem Gdynia, prezentuję jej centralną część zwaną obecnie Śródmieściem. Dawniej była to wieś Gdynia. To właśnie od dawnej nazwy miejscowości gbursko-rybackiej przyjęło nazwę powstające miasto w 1926 roku. Nazwa Gdynia według językoznawców pochodzi od słowiańskiego określenia oznaczającego teren mokry, podmokły i bagienny. Po raz pierwszy w formie Gdinam pojawiła się w dokumencie z 31 października 1253 roku, wystawionym przez biskupa włocławskiego Wolimira, w którym wymieniono osady należące do parafii w Oksywiu. Prawdopodobnie w tych czasach, Gdynia była własnością książęcą przekazaną na przełomie XIII/XIV wieku rodzinie rycerskiej.

Gdyńskie dzielnice

Chylonia

Kontynuując cykl związany z dziejami Gdyni, tym razem przeniesiemy się w obszar gdyńskiej dzielnicy ‒ Chyloni. To miejsce to jeden z mateczników kaszubszczyzny obecnego miasta Gdyni. Czytelników szczególnie zainteresowanych tym tematem odsyłam do książki Tomasza Rembalskiego Gdynia i jej dzielnice przed powstaniem miasta (XIII-XX wiek), z którego zaczerpnąłem część poniższego materiału. Nazwa Chylonia według językoznawców pochodzi od popularnego niegdyś na Pomorzu imienia Chyła (czasownik Chylić). Najstarsza wzmianka o tym miejscu w formie Kilona, pochodzi z 1259 roku. Nie jest znana dokładna data powstania wsi, którą lokowano na prawie chełmińskim na tzw. „surowym korzeniu”, co oznacza że wcześniej nie było na tym terenie żadnej osady. Działo się to w latach 1348‒1351 za czasów rządu komtura gdańskiego Henryka von Rechtera, który na swą cześć nazwał wieś – Heynrichsdorf, ale ta forma nie utrzymała się długo. 

Nagroda "Pomeranii"

Skra Ormuzdowa dla Akwarium Gdyńskiego

Od 1985 r. redakcja „Pomeranii” oraz kolegium redakcyjne tego miesięcznika przyznają Skry Ormuzdowe, czyli nagrody dla osób i instytucji, które szerzą wartości zasługujące na publiczne uznanie, propagują kulturę kaszubską i inną pomorską czy podejmują społeczne inicjatywy w dziedzinie kultury. Symbolika Ormuzdowych Skier została zaczerpnięta z arcydzieła literatury kaszubskiej autorstwa Aleksandra Majkowskiego. Autor tworząc przed laty tę opowieść czerpał z mitologii starożytnych Persów, w której napotkamy dwie postacie, półbogów, półaniołów związane z siłami dobra i zła – to Ormuzd i Aryman. Według opowieści A. Majkowskiego zeszli się oni dawno temu na kaszubskiej ziemi. Ormuzd siał na polu świetliste skry – symbol dobra działającego dla swej krainy. Zły Aryman próbował je gasić wysyłając zastępy sępów, które nie zdołały jednak stłumić żaru świetlistego dobra. Przesłanie dla czytających dzieło A. Majkowskiego było i jest jedno – będziesz skrą Ormuzdową – tzn. będziesz w imię dobra, pracował na rzecz kaszubsko-pomorskiej krainy.

Agnieszka Hebel (1927‒2010)

Kaszubskie losy

Blisko dwie dekady temu poznałem Agnieszkę Hebel (1927‒2010). Wówczas była już starszą, ale wciąż energiczną osobą. Podczas wielu naszych spotkań przywoływała tematy związane z Kaszubami, wiedząc że znalazła w tej kwestii bratnią duszę. Po tych rozmowach, brała ode mnie garść kaszubskiego pisma „Gdinskô Klëka” i szła dalej, najczęściej na mszę św. w kościele Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski w Śródmieściu Gdyni. Odchodząc dodawała – Kaszubi muszą trzymać się zawsze razem! Podczas jednego z kolejnych spotkań opowiedziała mi swoją wojenną historię. Zdecydowałem się spisać tę relację i opublikować w 2006 roku w piśmie „Naji Gòchë”. Pani Agnieszka odeszła do wieczności w 2010 roku i spoczęła na Cmentarzu Witomińskim w swej ukochanej Gdyni. Bardzo często, odwiedzając tę nekropolię, mijam jej grób i przywołuję wspomnienia związane z jednym z pierwszych moich artykułów i jego bohaterką. Dziś, po przeszło piętnastu latach powracam do jej opowieści.

Schron na Witomińskiej

Szlakiem gdyńskich podziemi

2 października 2021 roku, Rada Dzielnicy Działki Leśne oraz Kaszubskie Forum Kultury w Gdyni były organizatorami niezwykle ciekawego spaceru krajoznawczo-historycznego. Głównym punktem zwiedzania był schron znajdujący się przy ulicy Witomińskiej. Naszym przewodnikiem był prezes Stowarzyszenia „Walter” – Krzysztof Kwaśnik – podoficer rezerwy Wojska Polskiego, weteran walk w Afganistanie – trzykrotnie ranny w działaniach bojowych. Od 2003 roku gospodarzem tego miejsca jest wspomniane Stowarzyszenie „Walter”. Krzysztof Kwaśnik z niezwykłą pasją opowiadał o historii schronu prezentując wiele ciekawych informacji. Obiekt został wybudowany przez jeńców francuskich w na przestrzeni lat 1943-1944 podczas okupacji niemieckiej. Jego przeznaczeniem była ochrona niemieckich oddziałów obrony przeciwlotniczej, mających swoje stanowiska w pobliżu, na wzgórzach Działek Leśnych. Budowa obiektu była związana z ze zwiększaniem się możliwości alianckich nalotów dywanowych na Gdynię, co faktycznie niebawem nastąpiło.

Obywatel, nauczyciel i żołnierz

Franciszek Ornass (1910-1940)

1 września 2021 roku Rada Dzielnicy Wielki Kack oraz Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie Oddział w Gdyni zaplanowały uroczystości związane z upamiętnieniem Franciszka Ornassa – przedwojennego nauczyciela z Wielkiego Kacka oraz żołnierza Września 1939 roku. W ich ramach zostanie odsłonięta pamiątkowa tablica nawiązująca do tej zasłużonej postaci. Będzie się to działo w otoczeniu pięknej zieleni nowopowstałego parku przy ul. Starodworcowej pomiędzy ulicami Nowodworcową i Solną. Uchwałą Rady Miasta Gdyni z dnia 31 marca 2021 roku wspomniany park będzie nosił imię Franciszka Ornassa. Na odwiedzających to miejsce czekają zielone tereny w otoczeniu ścieżek spacerowych i wygodnych ławeczek, a co najważniejsze ‒ drzew, które przesadzono tutaj z terenu pobliskiej budowy ‒ węzła Karwiny. W ciągu ulicy Wielkopolskiej wykopano przeszło sto młodych drzew, większość trafiła do parku Kolibki, a dwadzieścia trzy z nich znalazły miejsce w nowopowstałym skwerze przy ul. Starodworcowej. Mieszkańcy otoczyli je troskliwą opieką, a każde z nich otrzymało imię i przydzielonych opiekunów – mieszkańców dzielnicy, którzy systematycznie podlewają przesadzone drzewa. Należy dodać, że utworzenie parku to także inicjatywa mieszkańców Wielkiego Kacka, którzy zgłosili projekt w ramach gdyńskiego Budżetu Obywatelskiego. W późniejszym czasie jeden z członków wielkokackiej Rady Dzielnicy – Kajetan Lewandowski wysunął pomysł nadania imienia temu miejscu. Jako patrona zaproponował Franciszka Ornassa, co zaowocowało podjęciem uchwały Rady Dzielnicy Wielki Kack w tej sprawie 30 lipca 2020 roku. Spotkało się z pozytywnym przyjęciem przez Radę Miasta Gdyni, która podjęła niebawem uchwałę w tej sprawie.

Najstarszy kościół w Gdyni

Dzieje oksywskiej parafii

Kościół pw. Św. Michała Archanioła jest jednym z najstarszych na Pomorzu. Jego początki wiążą się prawdopodobnie z fundacją klasztoru norbertanek w Żukowie w 1212 roku. Na pierwszą wzmiankę w dokumentach dotyczącą tej świątyni natrafiamy około 1224 roku, chociaż istnieją hipotezy, że świątynia mogła znajdować się tutaj wcześniej. W 1253 roku biskup włocławski Wolimir określił granice parafii oksywskiej poprzez wyliczenie należących do niej 19 miejscowości: Oksywia, Gdyni, Skrobotowa, Witomina, Obłuża, Pogórza, Dębogórza, Kosakowa, Mostów, Pierwoszyna, Niemichowa, Kiedrzyna, Nasięcina, Zbikowa, Kochowa, Gogolewa, Niebudowa, Barkocina i Gradolewa. W 1362 roku granice oksywskiej parafii zostały powiększone przez biskupa włocławskiego Macieja z Gołańczy o dwie wsie – Redłowo i Chylonię z nowym kościołem filialnym. Pierwszym znanym proboszczem oksywskim był norbertanin o imieniu Mikołaj, wymieniony w 1346 roku.

Moja Szkoła 

Kolejna edycja Konkursu „Wiedzy o regionie” w ZSHG w Gdyni

11 czerwca 2021 roku w Zespole Szkół Hotelarsko-Gastronomicznych w Gdyni odbył się finał VI Wojewódzkiego Konkursu „Wiedzy o regionie”. Konkurs został objęty patronatem naukowym przez Wyższą Szkołę Turystyki i Hotelarstwa w Gdańsku, natomiast patronat honorowy sprawowali: Marszałek Województwa Pomorskiego, Kuratorium Oświaty w Gdańsku, Polska Izba Turystyki Oddział w Gdańsku, Prezydent Miasta Gdyni, Zrzeszenie Kaszubsko Pomorskie w Gdyni oraz Kaszubskie Forum Kultury.

Moje wspomnienia

Grudzień 1970

W związku z 50. rocznicą Grudnia 70, publikowałem artykuły i wspomnienia gdyńskich stoczniowców uczestniczących w tych tragicznych wydarzeniach. Po ich publikacji skontaktował się ze mną mój znajomy ze Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego - Józef Lanc - wieloletni pracownik dawniej Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, późniejszej Stoczni Gdynia, a obecnie Crist S.A. Poza zawodową działalnością stoczniową, Józef Lanc od wielu lat działa na niwie samorządowej i kaszubskiej - był radnym i wielokrotnie prezesem rumskiego oddziału ZKP.  

Gdyńskie dzielnice

Witomino

Na kolejne urodziny Miasta Gdyni przypadające 10 lutego, publikuję tekst związany z moją rodzinną dzielnicą ‒ Witomino, miejscem malowniczo położonym na wzgórzach morenowych (80‒115 m n.pm.) wśród pięknych lasów Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego. Moja rodzina zamieszkała w tym zakątku w 1931 roku, zasiedlając jeden z charakterystycznych domów u zbiegu ulicy Poprzecznej i Stawnej. Najstarsze materiały, przytoczone w tekście pochodzą w dużym stopniu z archiwów wydobytych przez dr. Tomasza Rembalskiego, który przez przeszło dekadę był także mieszkańcem Witomina. W 2018 roku mieliśmy okazję wspólnie poprowadzić jeden ze spacerów historyczno-krajoznawczych przybliżających tę dzielnicę Gdyni. Dwa lata później w 2020 roku witomiński spacer prowadziłem wspólnie z krajoznawcą, autorem wielu przewodników - Jarosławem Ellwartem. Kolejna część informacji, które przytaczam to wspomnienia i obserwacja zarówno moja jak i członków mojej rodziny, którzy w większości zakończyli już swoją ziemską drogę.

Wspomnienia z Grudnia 1970

Przeżyłem

W 2020 roku obchodzimy 50. rocznicę masakry grudniowej. Na przestrzeni lat o tym tragicznym wydarzeniu powstało wiele opracowań. Do dziś żyją osoby będące uczestnikami tej historii. Przez lata z uwagą wsłuchiwałem się w wiele tych wspomnień – członków mojej rodziny i znajomych. Część z nich utrwaliłem w słowie pisanym, zachowując je dla przyszłych pokoleń. W ostatnim czasie przygotowując artykuł związany z tym tematem do miesięcznika „Pomerania” natrafiłem na niezwykłą relację mojego przyjaciela – Ryszarda Zinki – Kaszuby rodem z Pierwoszyna, a od wielu lat mieszkańca Gdyni, który większość swojego życia przepracował w Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni (późniejsza Stocznia Gdynia S.A.).