Wyniki wyszukiwania

Gdyńskie dzielnice

Wiczlino 

Powracamy do cyklu, związanego z dziejami Gdyni, w którym przedstawiamy historię gdyńskich dzielnic. Tym razem przeniesiemy się w obszar jednej z najmłodszych z nich ‒ Wiczlina, które stanowi obecnie wraz z sąsiednim Chwarznem największą obszarem dzielnicę Gdyni. To obszar miasta pełen kaszubskich śladów i zasiedziałych tu od wieków rodzin. Z drugiej strony to niezwykle dynamicznie rozwijająca się dzielnica, która na przestrzeni ostatnich dwóch dekad zmieniła swoje oblicze. Dziś ludność kaszubska stanowi tutaj mniejszość, a nowi mieszkańcy napływają z różnych części Pomorza, a także innych części Polski. Znikają także pola uprawne i pastwiska wraz z gospodarstwami, które stanowiły charakterystyczny krajobraz dzielnicy, ustępując miejsca nowym osiedlom wielorodzinnym oraz zabudowie jednorodzinnej.

Gdyńskie dzielnice

Januszewo – Kolonia – Dąbrowa

Południowa dzielnica Gdyni ‒ Dąbrowa ‒ położona na urozmaiconym terenie Wysoczyzny Gdańskiej, na wysokości około 150 m n.p.m. Z pozoru wydaje się miejscem nieposiadającym starszej tradycji osadniczej. Jest to jednak mylna teza. Według badań, Dąbrowa położona jest na części terytorium dawnej osady, określonej w źródłach wsią lub kolonią. Funkcjonowała od początku XIX wieku pod polską nazwą Kolonia lub niemiecką Dohnasberg. Niewykluczone również, że na jej terenach już w połowie XIV wieku biskupi włocławscy, jako właściciele sąsiedniego Chwaszczyna i Wielkiego Kacka założyli wieś o nazwie Januszewo. Śladem po zaginionym i nieznanym obecnie Januszewie może być używana przez starszych mieszkańców Wielkiego Kacka nazwa Janiszewo, będąca wcześniejszym określeniem miejsca, gdzie współcześnie znajduje się osiedle Dąbrówka.

Gdyńskie dzielnice

Gdynia (Śródmieście)

Kontynuując cykl związany z miastem Gdynia, prezentuję jej centralną część zwaną obecnie Śródmieściem. Dawniej była to wieś Gdynia. To właśnie od dawnej nazwy miejscowości gbursko-rybackiej przyjęło nazwę powstające miasto w 1926 roku. Nazwa Gdynia według językoznawców pochodzi od słowiańskiego określenia oznaczającego teren mokry, podmokły i bagienny. Po raz pierwszy w formie Gdinam pojawiła się w dokumencie z 31 października 1253 roku, wystawionym przez biskupa włocławskiego Wolimira, w którym wymieniono osady należące do parafii w Oksywiu. Prawdopodobnie w tych czasach, Gdynia była własnością książęcą przekazaną na przełomie XIII/XIV wieku rodzinie rycerskiej.

Gdyńskie dzielnice

Chylonia

Kontynuując cykl związany z dziejami Gdyni, tym razem przeniesiemy się w obszar gdyńskiej dzielnicy ‒ Chyloni. To miejsce to jeden z mateczników kaszubszczyzny obecnego miasta Gdyni. Czytelników szczególnie zainteresowanych tym tematem odsyłam do książki Tomasza Rembalskiego Gdynia i jej dzielnice przed powstaniem miasta (XIII-XX wiek), z którego zaczerpnąłem część poniższego materiału. Nazwa Chylonia według językoznawców pochodzi od popularnego niegdyś na Pomorzu imienia Chyła (czasownik Chylić). Najstarsza wzmianka o tym miejscu w formie Kilona, pochodzi z 1259 roku. Nie jest znana dokładna data powstania wsi, którą lokowano na prawie chełmińskim na tzw. „surowym korzeniu”, co oznacza że wcześniej nie było na tym terenie żadnej osady. Działo się to w latach 1348‒1351 za czasów rządu komtura gdańskiego Henryka von Rechtera, który na swą cześć nazwał wieś – Heynrichsdorf, ale ta forma nie utrzymała się długo. 

Nagroda "Pomeranii"

Skra Ormuzdowa dla Akwarium Gdyńskiego

Od 1985 r. redakcja „Pomeranii” oraz kolegium redakcyjne tego miesięcznika przyznają Skry Ormuzdowe, czyli nagrody dla osób i instytucji, które szerzą wartości zasługujące na publiczne uznanie, propagują kulturę kaszubską i inną pomorską czy podejmują społeczne inicjatywy w dziedzinie kultury. Symbolika Ormuzdowych Skier została zaczerpnięta z arcydzieła literatury kaszubskiej autorstwa Aleksandra Majkowskiego. Autor tworząc przed laty tę opowieść czerpał z mitologii starożytnych Persów, w której napotkamy dwie postacie, półbogów, półaniołów związane z siłami dobra i zła – to Ormuzd i Aryman. Według opowieści A. Majkowskiego zeszli się oni dawno temu na kaszubskiej ziemi. Ormuzd siał na polu świetliste skry – symbol dobra działającego dla swej krainy. Zły Aryman próbował je gasić wysyłając zastępy sępów, które nie zdołały jednak stłumić żaru świetlistego dobra. Przesłanie dla czytających dzieło A. Majkowskiego było i jest jedno – będziesz skrą Ormuzdową – tzn. będziesz w imię dobra, pracował na rzecz kaszubsko-pomorskiej krainy.

Agnieszka Hebel (1927‒2010)

Kaszubskie losy

Blisko dwie dekady temu poznałem Agnieszkę Hebel (1927‒2010). Wówczas była już starszą, ale wciąż energiczną osobą. Podczas wielu naszych spotkań przywoływała tematy związane z Kaszubami, wiedząc że znalazła w tej kwestii bratnią duszę. Po tych rozmowach, brała ode mnie garść kaszubskiego pisma „Gdinskô Klëka” i szła dalej, najczęściej na mszę św. w kościele Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski w Śródmieściu Gdyni. Odchodząc dodawała – Kaszubi muszą trzymać się zawsze razem! Podczas jednego z kolejnych spotkań opowiedziała mi swoją wojenną historię. Zdecydowałem się spisać tę relację i opublikować w 2006 roku w piśmie „Naji Gòchë”. Pani Agnieszka odeszła do wieczności w 2010 roku i spoczęła na Cmentarzu Witomińskim w swej ukochanej Gdyni. Bardzo często, odwiedzając tę nekropolię, mijam jej grób i przywołuję wspomnienia związane z jednym z pierwszych moich artykułów i jego bohaterką. Dziś, po przeszło piętnastu latach powracam do jej opowieści.

Schron na Witomińskiej

Szlakiem gdyńskich podziemi

2 października 2021 roku, Rada Dzielnicy Działki Leśne oraz Kaszubskie Forum Kultury w Gdyni były organizatorami niezwykle ciekawego spaceru krajoznawczo-historycznego. Głównym punktem zwiedzania był schron znajdujący się przy ulicy Witomińskiej. Naszym przewodnikiem był prezes Stowarzyszenia „Walter” – Krzysztof Kwaśnik – podoficer rezerwy Wojska Polskiego, weteran walk w Afganistanie – trzykrotnie ranny w działaniach bojowych. Od 2003 roku gospodarzem tego miejsca jest wspomniane Stowarzyszenie „Walter”. Krzysztof Kwaśnik z niezwykłą pasją opowiadał o historii schronu prezentując wiele ciekawych informacji. Obiekt został wybudowany przez jeńców francuskich w na przestrzeni lat 1943-1944 podczas okupacji niemieckiej. Jego przeznaczeniem była ochrona niemieckich oddziałów obrony przeciwlotniczej, mających swoje stanowiska w pobliżu, na wzgórzach Działek Leśnych. Budowa obiektu była związana z ze zwiększaniem się możliwości alianckich nalotów dywanowych na Gdynię, co faktycznie niebawem nastąpiło.

Obywatel, nauczyciel i żołnierz

Franciszek Ornass (1910-1940)

1 września 2021 roku Rada Dzielnicy Wielki Kack oraz Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie Oddział w Gdyni zaplanowały uroczystości związane z upamiętnieniem Franciszka Ornassa – przedwojennego nauczyciela z Wielkiego Kacka oraz żołnierza Września 1939 roku. W ich ramach zostanie odsłonięta pamiątkowa tablica nawiązująca do tej zasłużonej postaci. Będzie się to działo w otoczeniu pięknej zieleni nowopowstałego parku przy ul. Starodworcowej pomiędzy ulicami Nowodworcową i Solną. Uchwałą Rady Miasta Gdyni z dnia 31 marca 2021 roku wspomniany park będzie nosił imię Franciszka Ornassa. Na odwiedzających to miejsce czekają zielone tereny w otoczeniu ścieżek spacerowych i wygodnych ławeczek, a co najważniejsze ‒ drzew, które przesadzono tutaj z terenu pobliskiej budowy ‒ węzła Karwiny. W ciągu ulicy Wielkopolskiej wykopano przeszło sto młodych drzew, większość trafiła do parku Kolibki, a dwadzieścia trzy z nich znalazły miejsce w nowopowstałym skwerze przy ul. Starodworcowej. Mieszkańcy otoczyli je troskliwą opieką, a każde z nich otrzymało imię i przydzielonych opiekunów – mieszkańców dzielnicy, którzy systematycznie podlewają przesadzone drzewa. Należy dodać, że utworzenie parku to także inicjatywa mieszkańców Wielkiego Kacka, którzy zgłosili projekt w ramach gdyńskiego Budżetu Obywatelskiego. W późniejszym czasie jeden z członków wielkokackiej Rady Dzielnicy – Kajetan Lewandowski wysunął pomysł nadania imienia temu miejscu. Jako patrona zaproponował Franciszka Ornassa, co zaowocowało podjęciem uchwały Rady Dzielnicy Wielki Kack w tej sprawie 30 lipca 2020 roku. Spotkało się z pozytywnym przyjęciem przez Radę Miasta Gdyni, która podjęła niebawem uchwałę w tej sprawie.

Najstarszy kościół w Gdyni

Dzieje oksywskiej parafii

Kościół pw. Św. Michała Archanioła jest jednym z najstarszych na Pomorzu. Jego początki wiążą się prawdopodobnie z fundacją klasztoru norbertanek w Żukowie w 1212 roku. Na pierwszą wzmiankę w dokumentach dotyczącą tej świątyni natrafiamy około 1224 roku, chociaż istnieją hipotezy, że świątynia mogła znajdować się tutaj wcześniej. W 1253 roku biskup włocławski Wolimir określił granice parafii oksywskiej poprzez wyliczenie należących do niej 19 miejscowości: Oksywia, Gdyni, Skrobotowa, Witomina, Obłuża, Pogórza, Dębogórza, Kosakowa, Mostów, Pierwoszyna, Niemichowa, Kiedrzyna, Nasięcina, Zbikowa, Kochowa, Gogolewa, Niebudowa, Barkocina i Gradolewa. W 1362 roku granice oksywskiej parafii zostały powiększone przez biskupa włocławskiego Macieja z Gołańczy o dwie wsie – Redłowo i Chylonię z nowym kościołem filialnym. Pierwszym znanym proboszczem oksywskim był norbertanin o imieniu Mikołaj, wymieniony w 1346 roku.

Moja Szkoła 

Kolejna edycja Konkursu „Wiedzy o regionie” w ZSHG w Gdyni

11 czerwca 2021 roku w Zespole Szkół Hotelarsko-Gastronomicznych w Gdyni odbył się finał VI Wojewódzkiego Konkursu „Wiedzy o regionie”. Konkurs został objęty patronatem naukowym przez Wyższą Szkołę Turystyki i Hotelarstwa w Gdańsku, natomiast patronat honorowy sprawowali: Marszałek Województwa Pomorskiego, Kuratorium Oświaty w Gdańsku, Polska Izba Turystyki Oddział w Gdańsku, Prezydent Miasta Gdyni, Zrzeszenie Kaszubsko Pomorskie w Gdyni oraz Kaszubskie Forum Kultury.

Moje wspomnienia

Grudzień 1970

W związku z 50. rocznicą Grudnia 70, publikowałem artykuły i wspomnienia gdyńskich stoczniowców uczestniczących w tych tragicznych wydarzeniach. Po ich publikacji skontaktował się ze mną mój znajomy ze Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego - Józef Lanc - wieloletni pracownik dawniej Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, późniejszej Stoczni Gdynia, a obecnie Crist S.A. Poza zawodową działalnością stoczniową, Józef Lanc od wielu lat działa na niwie samorządowej i kaszubskiej - był radnym i wielokrotnie prezesem rumskiego oddziału ZKP.  

Gdyńskie dzielnice

Witomino

Na kolejne urodziny Miasta Gdyni przypadające 10 lutego, publikuję tekst związany z moją rodzinną dzielnicą ‒ Witomino, miejscem malowniczo położonym na wzgórzach morenowych (80‒115 m n.pm.) wśród pięknych lasów Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego. Moja rodzina zamieszkała w tym zakątku w 1931 roku, zasiedlając jeden z charakterystycznych domów u zbiegu ulicy Poprzecznej i Stawnej. Najstarsze materiały, przytoczone w tekście pochodzą w dużym stopniu z archiwów wydobytych przez dr. Tomasza Rembalskiego, który przez przeszło dekadę był także mieszkańcem Witomina. W 2018 roku mieliśmy okazję wspólnie poprowadzić jeden ze spacerów historyczno-krajoznawczych przybliżających tę dzielnicę Gdyni. Dwa lata później w 2020 roku witomiński spacer prowadziłem wspólnie z krajoznawcą, autorem wielu przewodników - Jarosławem Ellwartem. Kolejna część informacji, które przytaczam to wspomnienia i obserwacja zarówno moja jak i członków mojej rodziny, którzy w większości zakończyli już swoją ziemską drogę.

Wspomnienia z Grudnia 1970

Przeżyłem

W 2020 roku obchodzimy 50. rocznicę masakry grudniowej. Na przestrzeni lat o tym tragicznym wydarzeniu powstało wiele opracowań. Do dziś żyją osoby będące uczestnikami tej historii. Przez lata z uwagą wsłuchiwałem się w wiele tych wspomnień – członków mojej rodziny i znajomych. Część z nich utrwaliłem w słowie pisanym, zachowując je dla przyszłych pokoleń. W ostatnim czasie przygotowując artykuł związany z tym tematem do miesięcznika „Pomerania” natrafiłem na niezwykłą relację mojego przyjaciela – Ryszarda Zinki – Kaszuby rodem z Pierwoszyna, a od wielu lat mieszkańca Gdyni, który większość swojego życia przepracował w Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni (późniejsza Stocznia Gdynia S.A.).

Grudzień 1970 

Ważna rocznica

             W 2020 roku mija pięćdziesiąta rocznica krwawych wydarzeń grudniowych, które miały miejsce w kilku miastach Pomorza – Gdańska, Gdyni, Szczecina oraz Elbląga. Grudzień 1970 na zawsze będzie kojarzyć się ze zbrodnią władzy popełnioną na własnych obywatelach. Gdynia została najbardziej doświadczona w tej kwestii. W tym mieście zginęło najwięcej osób – liczba ofiar obejmuje 18 zabitych i setki rannych. Grudzień ‘70 w Gdyni to jeden z tragicznych składników DNA młodego miasta, przypominam tę historię korzystając z materiałów dziennikarki Wiesławy Kwiatkowskiej (1936‒2006), która jako pierwsza zbierała relacje i walczyła o pamięć tej tragedii oraz ze wspomnień uczestnika grudniowej masakry – gdynianina pochodzącego z kaszubskiej rodziny ‒ Jerzego Miotke, wówczas 19-letniego pracownika Stoczni im. Komuny Paryskiej, a w późniejszych latach działacza NSZZ „Solidarność” i samorządowca – wiceprezydenta Gdyni oraz wiceprzewodniczącego Rady Miasta Gdyni w latach 1998‒2014.

Gdyńskie zabytki

Najstarszy pomnik

Mało gdynian zna to miejsce – pomnik Ofiar I Wojny Światowej znajdujący się przy ulicy Działdowskiej 12 w obecnej dzielnicy – Leszczynki. Wcześniej, do około 1950 roku, zabytek był usytuowany w sercu starej Chyloni w pobliżu plebani parafii pw. Św. Mikołaja. Mało znany jest także fakt, że jest to najstarszy gdyński pomnik, który został ufundowany przez Bractwo Najświętszego Serca Maryi w okolicy 1921 roku. Bractwo zostało zawiązane niedługo wcześniej – 11 listopada 1918 roku, należało do niego 250 parafian co stanowiło wówczas trzecią cześć ogólnej liczby mieszkańców Chyloni. Historię pomnika przybliżaliśmy wspólnie z dr. Tomaszem Rembalskim i Jarosławem Ellwartem uczestnikom spaceru zorganizowanego przez Kaszubskie Forum Kultury w 2018 roku. W ostatnich tygodniach pomnik został poddany gruntownej renowacji i wpisany do rejestru gdyńskich zabytków. Stało się to dzięki inicjatywie Stowarzyszenia „Nasze Leszczynki”, ofiarności mieszkańców Leszczynek i Chyloni, finansowemu wsparciu Gminy Gdynia oraz pomocy parafii pw. Św. Józefa. Całość projektu koordynowali: Izabela i Robert Nieżorawscy.

Farwë Kaszëb

O Uroczystościach Abrahamowych i wystawie o placu Kaszubskim

5 lipca 2020 roku w programie „Farwë Kaszëb” w TVP 3 Gdańsk red. Damroka Kwidzińska przybliżyła temat dotyczący gdyńskich uroczystości związanych z postacią Antoniego Abrahama oraz plenerowej wystawy dotyczącej placu Kaszubskiego. O tych tematach miałem okazję mówić wspólnie z Marcinem Scheibe – pasjonatem historii dawnej Gdyni. Zachęcam wszystkich do odwiedzenia placu Kaszubskiego w Gdyni i obejrzenia tej ciekawej wystawy, która systematycznie powiększa się od trzech lat.

Rocznica 1920–2020

Nasz projekt przy Mściwoja 10!

Późnym wieczorem 22 czerwca, w przededniu rocznicy śmierci Antoniego Abrahama, na historycznej kamienicy kaszubskiej rodziny Ciarów – Henicz przy ul. Mściwoja 10 w Gdyni, został zamontowany baner nawiązujący do rocznicy powrotu do Macierzy na Pomorze 1920–2020. Inicjatorem jest Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie Oddział w Gdyni oraz Kaszubskie Forum Kultury. Autorem projektu jest Małgorzata Bądkowska – absolwentka Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku – właścicielka Księgarni Kaszubsko-Pomorskiej CZEC. Oprócz grafiki, na banerze zamieściliśmy cytat z twórczości Aleksandra Labudy - Droga do morza prowadzi przez serca Kaszubów / Droga do mòrza prowadzy przez serca Kaszëbów.

Gdyńskim szlakiem

Niezwykła kamienica

Przechadzając się wielokrotnie centrum Gdyni, często mijałem przedwojenną kamienicę przy ulicy Mściwoja 10. Jest to obszar przywołujący wiele wspomnień rodzinnych i nie tylko – pełno tutaj ciekawych nawiązań do historii. Pierwsze z nich to imię pomorskiego księcia. Na tej ulicy swe miejsce miała w międzywojniu słynna drukarnia Franciszka Petrymusza, zagrabiona później przez władzę ludową. Tutaj mieściła się w latach powojennych redakcja „Dziennika Bałtyckiego” w której pracował Lech Bądkowski. Także przy ul. Mściwoja, moja rodzina – Polonia Gdańska, miała w czasie II RP siedzibę swojej firmy. Przodkowie nie bez przyczyny lokowali ją właśnie tutaj – w przedwojennej Gdyni – czuli się Polakami, odchodząc stopniowo z Wolnego Miasta Gdańska w miarę zwiększającej się dominacji żywiołu faszystowskiego w tym mieście. Dosłownie kilkadziesiąt metrów dalej w stronę ulicy Starowiejskiej jest słynne miejsce – dom rodziny Skwierczów, zwany popularnie domkiem Abrahama, ostatnie miejsce zamieszkania Antoniego Abrahama.

W północnej stronie Gdyni

Oksywie w programie „Tedë jo” w TVP 3 Gdańsk

14 czerwca 2020 roku w programie „Tedë jo” w TVP3, został wyemitowany materiał o najstarszej części Gdyni – prastarym Oksywiu. Kilka dni wcześniej, miałem okazję spędzenia twórczego popołudnia z ekipą tworzącą wspomniany program: red. Karoliną Raszeją, operatorem Józefem Miszczakiem i dźwiękowcem Pawłem Myszkierem. Wspólnie z ks. proboszczem Kazimierzem Glamą oraz ks. Grzegorzem Milochem mówiliśmy m.in. o kościele pw. Św. Michała Archanioła i średniowiecznej przeszłości Oksywia. Skrót tego materiału ukazał się tego samego dnia w wieczornej „Panoramie” TVP 3 Gdańsk.

Gdyńskie dzielnice

Oksywie

Na Òksëwsci Kãpie - Tam na dole szëmią dunë, z pianą rąbią krôj, a tu w górze płaczą zwònë, na grobów cëchi rôj. Tu kòscółk midzë grobë, jak wdowa wtulił sã, a płôszczã gò żałobę (...). W tak malowniczy sposób opisywał Oksywie w swym wierszu – lider ruchu młokaszubskiego – Aleksander Majkowski na początku XX wieku. Wspominając o historii Gdyni, utarło się powiedzenie „na początku było Oksywie”. Znalazło ono nawet odzwierciedlenie w tytule książki redagowanej przez Józefa Borzyszkowskiego, wydanej w 2004 roku z okazji 750-lecia określenia granic parafii Oksywskiej. Ta obecna dzielnica Gdyni, a dawniej samodzielna osada, to miejsce o niezwykle bogatej historii, sięgającej wiele wieków, przed osiedleniem się Słowian na tym terenie.