Wyniki wyszukiwania

Gdyńskie dzielnice

Pogórze

W obecnym numerze „Pomeranii” kontynuujemy cykl związany z historią gdyńskich dzielnic. Tym razem przeniesiemy się w obszar malowniczo położonego Pogórza na skraju wysoczyzny moreny płaskiej, zwanej Kępą Oksywską.

Pogórze jest nazwą topograficzną od wyrażenia po górze, po górach, czyli jest to osada, która powstała na górze. W Przewodniku po polskiem wybrzeżu, autorstwa J. Staśki możemy przeczytać taki oto opis Pogórza: Z Pogórskich wzgórzy piękny widok w dolinę Gdyńską w stronę zachodnią, a tem bardziej w stronę południową i wschodnią. Na wprost nas jaśnieją domki Chyloni, za którą ciągnie się stroma ściana lasów pomorskich, a wzdłuż wyżyny wydłuża się ciemna linia toru kolejowego, którym biegnie pociąg, aż tutaj słyszany. Z tej wysokości i odległości staje się miniaturową zabawką. Z Pogórza opada, wijąc się stromo w dół w lesie gościniec, biegnący w dole przez potok Chyloński pod strzał aż do Chyloni.

Gdyńskie dzielnice

Redłowo

Kontynuuję cykl, związany z historią Gdyni, w którym prezentujemy dzieje obecnych dzielnic tego miasta. Tym razem przeniesiemy się w obszar Redłowa, położonego na niezwykle urozmaiconym fizjograficznym terenie. Czytelników szczególnie zainteresowanych tym tematem odsyłam do książki Tomasza Rembalskiego Gdynia i jej dzielnice przed powstaniem miasta (XIII-XX wiek), z którego zaczerpnąłem część poniższego materiału.

Gdyńskie dzielnice

Mały Kack

Kontynuując gdyński cykl, prezentujemy kolejną dzielnicę miasta z morza i marzeń – Mały Kack – leżącą w polodowcowej dolinie Kaczego Potoku. O dawnej historii tego miejsca najwięcej pisał dr Tomasz Rembalski, odnosząc się w swych badaniach do dziejów Małego Kacka, zanim znalazł się w granicach miejskiej Gdyni. Część tych cennych wyników zamieszczam w niniejszym artykule. Nazwa Mały Kack pochodzi od nazwy rzeki Kacza lub Kaczy Potok, który przepływa przez obszar kilku gdyńskich dzielnic i znajduje swe ujście w wodach Zatoki Gdańskiej. W dawnych źródłach znajdziemy różne określenia miejscowości: Kacyk, Kaczki Małe lub Kacze Małe. Stefan Ramułt w 1899 roku w swej Statystyce ludności kaszubskiej uznał, że prawidłowa nazwa osady powinna brzmieć: Kack. Jako argument podał, że Mały Kac jest germanizmem (od Klein Katz), ponadto forma Mały Kack, posiadająca podwójne zdrobnienie jest przeciwną duchowi języka polskiego i nie ma uzasadnienia, natomiast forma Małe Kaczki nie była znana powszechnie w przeszłości w mowie ludu.

Gdyńskie dzielnice

Chwarzno

Kontynuujemy cykl związany z historią Gdyni, w którym prezentujemy dzieje obecnych dzielnic tego miasta, a dawniej samodzielnych miejscowości. Tym razem przybliżymy zachodnią część miasta z morza i marzeń ‒ Chwarzno. Nazwa Chwarzno pochodzi od określeń krzak, zagajnik, chrust oraz teren pagórkowaty. Wieś powstała w średniowieczu w wyniku połączenia dwóch sąsiadujących ze sobą osad: Skrobotowa i zachodniej części Witomina. Przypuszcza się, że do początku drugiej połowy XIII wieku stanowiły one własność książęcą, z czasem podarowaną przez księcia Świętopełka Wielkiego możnym przedstawicielom rodzin gdańskich – Arnoldowi i Jakubowi.

Pomorskie reportaże

Edmund Szczesiak o cichych bohaterach stanu wojennego

W wrześniu 2022 roku uczestniczyłem w XXI Konferencji Kaszuboznawczej organizowanej przez Muzeum Zachodniokaszubskie w Bytowie, Akademię Pomorską w Słupsku i Instytut Kaszubski w Gdańsku - Literatura kaszubsko-pomorska w czasach "Solidarności" i stanu wojennego. W 2023 roku, tekst ukazał się w 24 tomie Rocznika Nasze Pomorze. Dzięki uprzejmości bytowskiego Muzeum zamieszczam konferencyjny tekst także na blogu CZEC. Jest to dla mnie ważny tekst, bo choć w niewielkiej części mogę przekazać informację o wielu wspaniałych postaciach, działających często z perspektywy cienia, a mających ogromne znaczenie dla solidarnościowej sprawy i obalenia systemu socjalistycznego.

Gdyńskie dzielnice

Januszewo – Kolonia – Dąbrowa

Południowa dzielnica Gdyni ‒ Dąbrowa ‒ położona na urozmaiconym terenie Wysoczyzny Gdańskiej, na wysokości około 150 m n.p.m. Z pozoru wydaje się miejscem nieposiadającym starszej tradycji osadniczej. Jest to jednak mylna teza. Według badań, Dąbrowa położona jest na części terytorium dawnej osady, określonej w źródłach wsią lub kolonią. Funkcjonowała od początku XIX wieku pod polską nazwą Kolonia lub niemiecką Dohnasberg. Niewykluczone również, że na jej terenach już w połowie XIV wieku biskupi włocławscy, jako właściciele sąsiedniego Chwaszczyna i Wielkiego Kacka założyli wieś o nazwie Januszewo. Śladem po zaginionym i nieznanym obecnie Januszewie może być używana przez starszych mieszkańców Wielkiego Kacka nazwa Janiszewo, będąca wcześniejszym określeniem miejsca, gdzie współcześnie znajduje się osiedle Dąbrówka.

Gdyńskie dzielnice

Chylonia

Kontynuując cykl związany z dziejami Gdyni, tym razem przeniesiemy się w obszar gdyńskiej dzielnicy ‒ Chyloni. To miejsce to jeden z mateczników kaszubszczyzny obecnego miasta Gdyni. Czytelników szczególnie zainteresowanych tym tematem odsyłam do książki Tomasza Rembalskiego Gdynia i jej dzielnice przed powstaniem miasta (XIII-XX wiek), z którego zaczerpnąłem część poniższego materiału. Nazwa Chylonia według językoznawców pochodzi od popularnego niegdyś na Pomorzu imienia Chyła (czasownik Chylić). Najstarsza wzmianka o tym miejscu w formie Kilona, pochodzi z 1259 roku. Nie jest znana dokładna data powstania wsi, którą lokowano na prawie chełmińskim na tzw. „surowym korzeniu”, co oznacza że wcześniej nie było na tym terenie żadnej osady. Działo się to w latach 1348‒1351 za czasów rządu komtura gdańskiego Henryka von Rechtera, który na swą cześć nazwał wieś – Heynrichsdorf, ale ta forma nie utrzymała się długo. 

 Kaszubska Influencerka

Rok działalności

Któż na Kaszubach nie zna Karoliny Stanowskiej występującej od roku w mediach społecznościowych, jako Kaszubska Influencerka? Jej projekt promujący w dość nietuzinkowy sposób Kaszuby i język kaszubski znajdziemy na Facebooku i Youtube. Podsumowując rok działalności, który mija 6 listopada spotykamy się w Gdyni w miejscu związanym z kaszubszczyzną – w księgarni CZEC. Dalszą część rozmowy kontynuujemy nad brzegiem morza w Orłowie – jednej z najpiękniejszych części Gdyni.

Spotkanie w Muzeum Kaszubskim w Kartuzach

Miłe podziękowania

24 kwietnia br. w Muzeum Kaszubskim w Kartuzach odbyło się spotkanie podsumowujące ostatnie działania pielęgnujące pamięć o Wojciechu Kiedrowskim. Małżonka kaszubskiego Wydawcy ─ Renata Kiedrowska wręczyła podziękowania osobom, które przyczyniły się do realizacji przedsięwzięć pielęgnujących pamięć o jej małżonku – dyrektor Muzeum Kaszubskiego – Barbarze Kąkol, wiceprezesowi ZKP Gdańsk – Jerzemu Naclowi oraz prezesowi Kaszubskiego Forum Kultury – Andrzejowi Buslerowi. W najbliższym czasie, podobne podziękowania trafią do burmistrza Kartuz – Mieczysława Gołuńskiego oraz prezesów partów: ZKP Gdynia – Franciszka Gurskiego, ZKP Gdańsk – Wojciecha Konkela oraz ZKP Kartuzy – Kazimierza Formeli.

Lew, Stolem, Budziciel

Dziesiąta rocznica śmierci Wojciecha Kiedrowskiego i tablica w Kartuzach

17 kwietnia, w przeddzień dziesiątej rocznicy śmierci Wojciecha Kiedrowskiego (1937‒2011) niezwykle zasłużonego dla Kaszub Wydawcy, twórcy Kary Remusa, Arkuna i Oficyny Czëc, wieloletniego Redaktora Naczelnego miesięcznika „Pomerania” i Działacza kaszubskiego ‒ w Muzeum Kaszubskim w Kartuzach została odsłonięta tablica upamiętniająca Jego postać – ze względu na obostrzenia pandemiczne uroczystość miała ograniczony wymiar.

Wojciech Kiedrowski (1937–2011)

Publikacja o Przyjacielu

18 kwietnia 2021 roku mija dziesięć lat od śmierci mojego Przyjaciela – Wojciecha Kiedrowskiego ‒ Działacza kaszubsko-pomorskiego, wieloletniego Redaktora Naczelnego miesięcznika „Pomerania” i Wydawcy. W związku z tą rocznicą wydałem publikację nawiązującą do Jego niezwykle bogatej działalność wydawniczej ‒ Wojciech Kiedrowski (1937-2011). Działalność wydawnicza: Kara Remusa, Arkun i Oficyna Czëc. Spora część książki zawiera moje wystąpienie wygłoszone podczas konferencji naukowej Oficyny wydawnicze Kaszub. Działalność i znaczenie, która odbyła się w grudniu 2019 roku w Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej w Wejherowie. Jest to pierwsze opracowanie dotyczące bogatej działalności wydawniczej Wojciecha Kiedrowskiego. W pewnym sensie zamyka ono książkową trylogię związaną z moim Przyjacielem.

Gdyńskie dzielnice

Witomino

Na kolejne urodziny Miasta Gdyni przypadające 10 lutego, publikuję tekst związany z moją rodzinną dzielnicą ‒ Witomino, miejscem malowniczo położonym na wzgórzach morenowych (80‒115 m n.pm.) wśród pięknych lasów Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego. Moja rodzina zamieszkała w tym zakątku w 1931 roku, zasiedlając jeden z charakterystycznych domów u zbiegu ulicy Poprzecznej i Stawnej. Najstarsze materiały, przytoczone w tekście pochodzą w dużym stopniu z archiwów wydobytych przez dr. Tomasza Rembalskiego, który przez przeszło dekadę był także mieszkańcem Witomina. W 2018 roku mieliśmy okazję wspólnie poprowadzić jeden ze spacerów historyczno-krajoznawczych przybliżających tę dzielnicę Gdyni. Dwa lata później w 2020 roku witomiński spacer prowadziłem wspólnie z krajoznawcą, autorem wielu przewodników - Jarosławem Ellwartem. Kolejna część informacji, które przytaczam to wspomnienia i obserwacja zarówno moja jak i członków mojej rodziny, którzy w większości zakończyli już swoją ziemską drogę.

Pielęgnowanie pamięci

Prace związane z tablicą poświęconą Wojciechowi Kiedrowskiemu

7 stycznia br. w Muzeum Kaszubskim w Kartuzach odbyło się spotkanie w sprawie tablicy pamiątkowej poświęconej Wojciechowi Kiedrowskiemu (1937‒2011) – kaszubskiemu redaktorowi, wydawcy i działaczowi – twórcy Oficyny CZEC. 18 kwietnia 2021 roku minie dziesiąta rocznica śmierci tej zasłużonej Postaci. Pomysłodawcą tej inicjatywy jest Jerzy Nacel – wiceprezes gdańskiego oddziału Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego oraz przyjaciel Wojciecha Kiedrowskiego. Do jej realizacji przyłączyły się zrzeszeniowe oddziały z Gdańska, Gdyni, Kartuz oraz Muzeum Kaszubskie w Kartuzach wraz z samorządem tego miasta. Taki dobór zaistniał nie bez przyczyny – to właśnie z tymi miastami: Gdynią, Gdańskiem i Kartuzami, Wojciech Kiedrowski związał najmocniej swe życie oraz działalność.

O Annie Łajming

Odkryli diament

W 2016 roku publikowałem artykuł związany z Anną Łajming w pracy monograficznej pod redakcją Adeli Kuik-Kalinowskiej – Zapisane i ocalone. Twórczość literacka Anny Łajming. Chciałem go przypomnieć w lipcu br. w kolejną rocznicę śmierci znanej, kaszubskiej pisarki, ale w natłoku obowiązków nie zrealizowałem tego pomysłu. Co pewien czas powracam do twórczości Anny Łajming, dlatego przypominam go już teraz.

Farwë Kaszëb

O kaszubskich przewodnikach turystycznych

Polecam obejrzenie programu „Farwë Kaszëb” w TVP 3 Gdańsk, wyemitowanego 21 czerwca 2020 roku, w którym red. Damroka Kwidzińska przybliżyła temat dotyczący kaszubskich przewodników turystycznych – tych historycznych jak i współczesnych. Wspólnie z Tomaszem Fopke - dyrektorem Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej w Wejherowie i Jarosławem Ellwartem - właścicielem Wydawnictwa Region, mieliśmy okazję przybliżyć ten turystyczny dział kaszubszczyzny.

Gdyńskie dzielnice

Oksywie

Na Òksëwsci Kãpie - Tam na dole szëmią dunë, z pianą rąbią krôj, a tu w górze płaczą zwònë, na grobów cëchi rôj. Tu kòscółk midzë grobë, jak wdowa wtulił sã, a płôszczã gò żałobę (...). W tak malowniczy sposób opisywał Oksywie w swym wierszu – lider ruchu młokaszubskiego – Aleksander Majkowski na początku XX wieku. Wspominając o historii Gdyni, utarło się powiedzenie „na początku było Oksywie”. Znalazło ono nawet odzwierciedlenie w tytule książki redagowanej przez Józefa Borzyszkowskiego, wydanej w 2004 roku z okazji 750-lecia określenia granic parafii Oksywskiej. Ta obecna dzielnica Gdyni, a dawniej samodzielna osada, to miejsce o niezwykle bogatej historii, sięgającej wiele wieków, przed osiedleniem się Słowian na tym terenie.

Słuchowisko na trudny czas

Zaklęta królewianka

W tym roku minęła 100. rocznica urodzin Lecha Bądkowskiego (1920‒1984). Z tej okazji Rada Miasta Gdańska ustanowiła go patronem roku i często na Pomorzu (i nie tylko) wspominamy osiągnięcia tego działacza społecznego, pisarza, publicysty i współzałożyciela Zrzeszenia Kaszubskiego. Stosunkowo rzadko wspomina się jednak o jego twórczości dla najmłodszych. Tymczasem Bądkowski ma na swoim koncie interesujące dokonania na tym polu. W tym miejscu przypomnieć bajkę Zaklęta królewianka. W lipcu 1959 roku oparty na tym utworze spektakl, w reżyserii Natalii Gołębskiej, miał swą premierę w gdańskim Teatrze Miniatura.

Dla młodszych i starszych

Audiobook Bajki Gdyńskie / Gdińsczé bôjczi

Na początku grudnia 2019 roku ukazał się audiobook Bajki gdyńskie / Gdińsczé bôjczi, przygotowany na podstawie utworów Krzysztofa Wójcickiego. Wydawcą jest mój macierzysty, gdyński part Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego. Kilka miesięcy temu zaprosiłem do tego projektu moich przyjaciół z kaszubskiego, po części dziennikarskiego świata – Magdalenę Kropidłowską (dawniej Radio Gdańsk, a obecnie Studio Fiolet), Tatianę Slowi (Radio Gdańsk) oraz Dariusza Majkowskiego (dawniej Radio Kaszëbë oraz "Pomerania").

Ponad życie, ponad śmierć, ponad siebie samych

66 Kaszubski Pułk Piechoty i mjr Leon Kowalski

19 października 2019 roku w Gdyni odbyła się uroczystość odsłonięcia nazwy Placu im. 66 Pułku Kaszubskiego. Jest to pewne podsumowanie działań w Gdyni związanych z tą legendarną formacją wojskową. Działania te trwają blisko dekadę i polegają na przywróceniu pamięci o dzielnych żołnierzach 66 Kaszubskiego Pułku Piechoty im. Marszałka Józefa Piłsudskiego, która była niszczona w czasach PRL-u. Nie działo się to bez przyczyny. Pamięć o marszałku Józefie Piłsudskim zacierano w tym czasie, często graniczyło to z absurdem. Pojawiający się w nazwie Pułku – przymiotnik "kaszubski", także z pewnością nie wzbudzał zachwytu ówczesnych władz, które starały się sprowadzić wszystko co kaszubskie do rangi przaśnego folkloru, ograniczając inne, ważne dziedziny.