W lipcu 2009 roku na terenie Wielkich Żuław Malborskich zrealizowano projekt pod nazwą "Zachować podcień. Interdyscyplinarne warsztaty żuławskie (badania etnologiczno-architektoniczne)". Wzięło w nim udział dziesięcioro studentów Wydziału Architektury Politechniki Gdańskiej oraz dziesięcioro Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. W tym samym czasie w Malborku realizowane były praktyki terenowe, w których uczestniczyło piętnaścioro studentów Wydziału Etnologii i Nauk o Edukacji w Cieszynie Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. [...] Tytuł warsztatów terenowych "Zachować podcień" jest metaforą zagadnienia ochrony i zachowania wartościowych cech żuławskiego krajobrazu kulturowego, zarówno w wymiarze materialnym, jak i społecznym. Warto ocalić sieć kanałów - czytelną w układzie rozłogów pól, aleje drzew wyznaczające drogi, układy ruralistyczne wsi, specyficzne w swej konstrukcji domy, misternie zdobione detalami architektonicznymi, a nawet - pozostałe jeszcze w wielu gospodarstwach - stare narzędzia i sprzęty. Na utrwalenie zasługuje również lokalna historia najnowsza o tym, jak na te tereny przybywali osadnicy, jak przyzwyczajali się do nowych warunków życia, uczyli się gospodarować na żyznych, acz trudnych glebach, czy też jak w podzięce za szczęśliwe ocalenie stawiali kapliczki, troskliwie pielęgnowane do dzisiaj. Historie zapisane w ludzkiej pamięci i na starych fotografiach są świadectwem trudnych dziejów regionu w ostatnim półwieczu. Specyfika krajobrazowa i społeczna pokazuje, że wielkim bogactwem Żuław jest ich wielokulturowość i że region ten wciąż skrywa wiele tajemnic i historii. Część dorobku warsztatów została zaprezentowana podczas konferencji, która miała miejsce 4 grudnia 2009 roku w Ośrodku Konferencyjnym "Karwan" na malborskim zamku. Niniejsze wydawnictwo jest prezentacją pełnego rezultatu letnich badań etnologiczno-ruralistycznych.

Ze „Słowa wstępnego”

Spis treści:

Słowo wstępne

Magdalena Pramfelt, Współpraca polsko-niderlandzka w zakresie dziedzictwa kulturowego na Żuławach

Małgorzata Grosicka, Jesteśmy stąd - powiat malborski

Marzena Jaroszewska, Anna Uzdowska, Nowy Staw - rozwojowa gmina żuławska

Część I. Etnolodzy na Żuławach

Anna Weronika Brzezińska, Na tropie lokalnych historii

Anna Drożdż, Produkt regionalny jako element kształtowania żuławskiej tożsamości regionalnej.
Paulina Baranowska, Amelia Frydrycka, "Zapuszczone korzenie" - autochtoni na Żuławach Malborskich

Zuzanna Łaga, Agnieszka Żur, Oswajanie krajobrazu kulturowego Żuław Malborskich przez osadników po 1945 roku. Analiza wybranych przykładów

Katarzyna Rybarczyk, Krzyże i kapliczki przydrożne jako wyróżnik tożsamości kulturowej mieszkańców Żuław

Dawid Tusiński, Wartościowanie przestrzeni miejskiej na przykładzie Malborka

Bartosz Stańda, Nowy Staw w oczach jego mieszkańców. Problemy i perspektywy rozwoju

Marta Jaworska, Izabela Kujawa, Żuławy - pamięć krajobrazu

Monika Różańska, Turystyka kulturowa na Żuławach w ujęciu antropologicznym

Część II. Architekci na Żuławach

Justyna Borucka, Architekci na Żuławach - śladami osadnictwa średniowiecznego

Bogna Lipińska, Tajemnica postaci krajobrazu Delty Wisły

Marta Koperska-Kośmicka, Drewniane detale domów żuławskich

Monika Knut, Małgorzata Mleczko, Krajobraz wyrazem tożsamości: Pręgowo Żuławskie, Nowa Cerkiew, Gniazdowo

Żaklina Nowodworska, Anna Wilde, Wartości kulturowe Lubieszewa, Parszewa i Staryni

Anna Drapała, Marta Szadokierska, Dębina, Kościeleczki i Tuja zapisane w krajobrazie i pamięci

Marcin Olczak, Lichnowy, Lasowice Wielkie - rozważania na temat dóbr kultury

Karolina Krause, Anna Łopacka, Katarzyna Piętowska, Boręty, Palczewo i Pordenowo - wsie w krajobrazie Żuław

Andrzej Konrad Kondratowicz, Zabytki Nowego Stawu

Bibliografia