Co wspólnego mają ze sobą słoma, rzeka i koronkowe gacie?

Poznaj etymologię nazwy Swornychgaci

Polska jest bogata w miejscowości o zaskakujących nazwach – trudnych do wypowiedzenia, szokujących, często śmiesznych oraz mających ciekawą etymologię. Na pomorskiej mapie znajdziemy wieś Swornegacie. Skąd wzięła się ta nazwa, od jak dawna jest używana i jaka jest jej etymologia? Poznaj Swornegacie bliżej i zapragnij je odwiedzić!

 

 

 

Gdzie leżą Swornegacie?

Kaszubska wieś o zabawnej i tajemniczej nazwie jest położona w województwie pomorskim, powiecie chojnickim, w gminie Chojnice. Jej niewątpliwą zaletą jest bliskość Zaborskiego Parku Krajobrazowego oraz Parku Narodowego Bory Tucholskie i bezpośrednie sąsiedztwo z Jeziorem Karsińskim oraz rzeką Brdą. Malownicze tereny Swornychgaci to niejedyny powód licznych, turystycznych wycieczek w te strony. Mieszkańcy i turyści, którzy często odwiedzają tę kaszubską wieś nazywają ją Sworami. Sprawdź, skąd wzięła się nazwa i co może Cię zaskoczyć, kiedy znajdziesz się w tej miejscowości!

Swornegacie. Fot. Jarosław Ellwart

Piękny widok na jezioro Karsińskie. Fot. Jarosław Ellwart

 Nad brzegami znajdziemy wiele wypożyczalni sprzętu wodnego. Fot. Jarosław Ellwart

 

Ile wieków liczą Swornegacie?

Jak długa jest historia tej miejscowości o tak osobliwej nazwie i jaki związek ma to z jej etymologią? Okazuje się, że pierwsze wzmianki o Swornychgaciach pojawiają się w dokumentach już w 1272 roku, kiedy to na tych terenach został ulokowany zakon augustianów. Jest to jedna z najstarszych miejscowości wymienianych w dokumentach dotyczących obecnego powiatu chojnickiego. Jak na przestrzeni wieków zmieniała się nazwa malowniczej, kaszubskiej miejscowości? W 1272 roku miejscowość nazywano Swornigacami, a zapis nazwy używanej w 1275 roku brzmi Swornigat. Do 1664 roku w oficjalnych dokumentach pojawiały się kolejno nazwy: Swornigacz, Swornogatz, Swornegacz, Sworzonagacz, Sfornegac i Swornogac. Współcześnie używana forma została przyjęta w XIX wieku i do dzisiaj nie zmieniła swojego zapisu.

 

Zdaniem etymologów, czyli o tym, skąd wzięła się nazwa

Językoznawcy nie są zgodni odnośnie pochodzenia nazwy Swornychgaci. Pośród trwających sporów, za najbardziej prawdopodobną przyjmuje się wersję mówiącą o zaskakującym połączeniu dwóch kaszubskich słów – swory, czyli warkocza plecionego z sosnowych korzeni i słomy oraz gacenia, czyli wykorzystywania zaplecionego warkocza w celu umocnienia brzegów rzeki. Nazwa wsi należy do grupy nazw służebnych, złożonych, informując, czym głównie zajmowali się jej mieszkańcy w początkach istnienia osady. Dlaczego nazwa jest złożona, nie trudno zgadnąć – powstała z połączenia dwóch kaszubskich, niezależnych od siebie słów.

 

Czym mogą zaskoczyć Swornegacie?

Z pewnością każdy kto odwiedził tę miejscowość może podkreślić jej wyjątkową malowniczość. Jest to także jedno z najważniejszych miejsc związanych z pomorską turystyką kajakową. Corocznie rzeka Brda jest miejscem niezliczonej ilości spływów kajakowych. Niejednokrotnie gościli tu kaszubscy kajakarze słynnego spływu „Śladami Remusa”. Sporym atutem Swornychgaci jest rozbudowana baza noclegowa i gastronomiczna oraz wypożyczalnie sprzętu turystycznego. Ciekawą atrakcją jest przebiegająca przez Swornegacie – "Kaszubska marszruta", stworzona w ostatnich latach sieć ścieżek rowerowych, jako alternatywa dla dróg o dużym natężeniu ruchu. Trasa przebiega przez wszystkie gminy powiatu chojnickiego: Czersk, Chojnice, Brusy i Konarzyny.

W Swornychgaciach na uwagę zasługuje także Kaszubski Dom Rzemiosła Ludowego, wybudowany w latach 2004–2005 według projektu Jana Sabiniarza. Swą architekturą nawiązuje do lokalnych tradycji budownictwa drewnianego i ryglowego. Wewnątrz znajdziemy wystawę tradycyjnych narzędzi i sprzętów kaszubskich. Na tyłach domu, w 2006 roku założono wspólnie z Zaborskim Parkiem Krajobrazowym – tradycyjny sad, w którym posadzono około 70 drzewek – odmian tradycyjnych dla Pomorza – jabłoni, śliw i czereśni.

Kolejną ciekawostką miejscowości są kościoły budowane na przestrzeni wieków w jej obszarze. Dawne, drewniane świątynie pw. Św. Jana Chrzciciela i Św. Bartłomieja Apostoła, zostały zniszczone przez pożary. Kolejny, także drewniany kościół pw. Św. Barbary zbudowano w 1742 roku. Przetrwał on do 1916 roku, kiedy zakończono budowę nowego kościoła, tym razem już murowanego. Stary, drewniany kościół przeniesiono do Kaszubskiego Parku Etnograficznego we Wdzydzach Kiszewskich. Jest on jednym z ważniejszych i centralnych obiektów tej instytucji kultury.

Niesłabnące zainteresowanie nazwą wsi Swornegacie, skłoniło kilkanaście lata temu jej mieszkańców to stworzenia wyjątkowego produktu. Mowa o … gaciach! Prawdziwy, regionalny model, wzorowany na XIX wiecznej bieliźnie, zdobiony koronkami nie ma co prawda nic wspólnego ani z historią miejscowości, ani z jej nazwą, jednak budząc zabawne skojarzenia, może okazać się doskonałą pamiątką. Do zobaczenia na turystycznym szlaku w Swornychgaciach!

Andrzej Busler

 

Dom Rzemiosła Ludowego. Fot. Jarosław Ellwart

Wokół Swornychgaci znajdziemy mnóstwo ścieżek rowerowych. Fot. Grażyna Ellwart