Na kaszubskim brzegu. Zwięzły przewodnik z sześciu krajobrazami i mapą

Stalo się to tak. Pojechałem do Sopotu na wypoczynek, zabierając ze sobą rower. Zaraz na drugi dzień po przyjeździe wybrałem się na nim naprawdę tam, dokąd oczy poniosą. Za Sopotem skręciłem z szosy w lewo i dojechałem do dużej kościelnej wsi. Wieś nasza, i ludzie mówią po naszemu. Był to Wielki Kack. Gdy wracałem ukazywało się między wzgórzami w łagodnych zagięciach przełęczy - morze! Ten widok morza widzianego przez przełęcze z polskiej wsi sprawił nagle dziw. Zdarza się nieraz w życiu, że przeżywamy taką chwilę: wiedzieliśmy o czymś od dawna, było to dla nas nawet czymś ważnym, lecz nie poznaliśmy jego najważniejszego znaczenia, nie dojrzeliśmy jego istoty, nie wionęło na nas jego piękno, nie ogarnęła nas jego wielkość! Aż tu w jednej chwili powstaje zdziwienie. Tak stało się właśnie wówczas na tej wycieczce. (...) I rozpocząłem pracę poznawania tej ziemi i jej ludzi...

Bernard Chrzanowski (1861-1944) - działacz społeczny i polityczny, publicysta, krajoznawca. Urodził się w Wojnowicach k. Buku. Po ukończeniu gimnazjum studiował historię w Krakowie, a później prawo w Berlinie. W 1890 r. otworzył w Poznaniu kancelarię adwokacką. W latach 1901-10, będąc posłem do parlamentu pruskiego, bronił spraw polskich. Udzielał się społecznie, m.in. w Towarzystwie Pomocy Naukowej, Towarzystwie Czytelni Ludowych, Związku Sokołów i kierował utworzonym w 1909 r. w Poznaniu Towarzystwem Demokratyczno-Narodowym. W 1913 r. założył w Poznaniu Towarzystwo Krajoznawcze, zostając jego przewodniczącym. Był autorem przewodników po ziemi kaszubskiej, m.in. Na kaszubskim brzegu. Z jego inspiracji Stefan Żeromski napisał Wiatr od morza. W wolnej Polsce w latach 1922-28 był kuratorem okręgu szkolnego poznańskiego, a w 1935 r. przyjął mandat senatora. Zmarł w 1944 r. w Konstancinie k. Warszawy, w 1986 r. jego prochy przeniesiono na cmentarz oksywski w Gdyni.