Demony, Purtki i Stolemy

Trzecie, poprawione wydanie znanych baśni kaszubskich Augustyna Necla. Opowiadania zebrane w tym tomie, odznaczają się ogromną różnorodnością, łączy je zaś obszar, z którego pochodzą, a także indywidualność autora. Necel jest rasowym narratorem; wyrosły ze środowiska kaszubskiego i zżyty z nim blisko, doskonale zna zasób ludowej prozy, bajkę zwierzęcą i magiczną, anegdoty i lokalne kawały, nadto opowieści marynarskie z dalekich mórz i lądów. Zarazem jednak posiada ambicje literackie, zasłyszane wątki przekształca i łączy, podając je w przekazie nie ustnym, lecz utrwalonym w piśmie. Taka postawa oczywiście rzutuje na jego teksty, które, oderwane od podłoża gwary i od tradycyjnych właściwości słowa mówionego, nabierają nowych cech stylistycznych, niekiedy pod wpływem wzorów literackich, i czasami wprowadzają nowe treści, które umownie nazwać by można erudycyjnymi. Owe przekształcenia stylistyczne widoczne są w niektórych bajkach, jak choćby w znanej u nas dobrze bajce o Kopciuszku ("Rybacka sierota"), gdzie autor szeroko rozbudowuje partie opisowe, inkrustowane wiedzą etnograficzną (zabawa wiejska, szczegóły stroju kaszubskiego, tańców), wbrew dawniejszej bajkowej poetyce, lakonicznej i operującej głównie dialogiem.

(fragment posłowia)

Augustyn Necel (1902–1976) – kronikarz spod Rozewskiej Blizy. Urodził się w rodzinie rybackiej w Chłapowie, dlatego już we wczesnym okresie młodzieńczym rozpoczął pracę na morzu, któremu był wierny do końca życia. Całą swoją edukację pobierał w lokalnej szkole pruskiej, ale od dzieciństwa uwielbiał czytać polskie powieści historyczne. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości pływał we flocie handlowej jako marynarz. Zawód ten porzucił dla stanowiska laboranta i bosmana w Morskim Laboratorium Rybackim w Helu, gdzie pomagał prowadzącym tu badania naukowcom. W Helu poznał swoją żonę Agnieszkę, tu również przyszły na świat jego dzieci. We wrześniu 1939 r. wziął udział w walkach z Niemcami, służąc w Czwartym Pułku Strzelców Konnych. Po wojnie powrócił do rybołówstwa, angażując się także w działalność społeczną, zarówno w Helu, gdzie mieszkał do 1949 r. oraz we Władysławowie, do którego się przeniósł. Pisarstwem zajął się stosunkowo późno, bo po pięćdziesiątym roku życia. Jego samorodny talent szybko został odkryty przez znanych pomorskich literatów Franciszka Fenikowskiego i Lecha Bądkowskiego. W roku 1955 ukazała się pierwsza powieść Augustyna Necla pt. "Kutry o czerwonych żaglach". Po jej sukcesie, poświęca się twórczości literackiej. W ciągu następnych lat ukazywały się jego kolejne utwory, których w sumie napisał szesnaście. Największy sukces przyniosła mu wydana w 1969 roku powieść "Nie rzucim ziemi", będącej kroniką martyrologii duchowieństwa katolickiego na Kaszubach. Za ten utwór papież Paweł VI uhonorował go „Komandorią I klasy Orderu św. Grzegorza Wielkiego”. Dorobek literacki Augustyna Necla jest wcale imponujący jak na osobę, która pierwszą książkę wydaje w wieku pięćdziesięciu trzech lat i nie posiadającą wykształcenia humanistycznego. Krytycy pisząc o jego prozie podkreślali, że starał się on zawsze opierać na faktach, mających potwierdzenie w historiografii. Ale głównym walorem powieści Augustyna Necla było to, że we właściwy sobie sposób opisał życie Kaszubów. Wielu Polaków dzięki niemu mogło poznać zwyczaje oraz historię tego nadmorskiego ludu. Pamiątki po pisarzu znalazły obecnie swoje miejsce w budynku "Hallerówki" we Władysławowie (ul. Morska 6), gdzie odtworzony został jego gabinet.