Wyniki wyszukiwania

Rok obrzędowy na Kaszubach

Film o nocy świętojańskiej

Jakiś czas temu miałem okazję uczestniczyć w nagraniu krótkiego filmu przybliżającego kaszubskie obrzędy nocy świętojańskiej, realizowanego przez Filharmonię Kaszubską ‒ Wejherowskie Centrum Kultury w pięknym miejscu na Kaszubach Północnych ‒ w Osadzie Sławutowo. W dużym skrócie przybliżyliśmy charakterystyczne zwyczaje związane z tym magicznym czasem. Dziękuję za współpracę: Joannie Bojke, Monice Płomin, Jackowi Rogalewskiemu, Piotrowi Smentochowi i Mateuszowi Czapskiemu oraz członkom Stowarzyszenia Rekonstrukcji Historycznych Pułk Czarnieckiego. 

Rok obrzędowy na Kaszubach

Czas żniw i dożynek

Lato dla większości z nas to czas urlopów i odpoczynku. Dla rolników, to okres najbardziej intensywnej pracy. Na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat obraz pracy na wsi bardzo się zmienił. Dawne zwyczaje związane z czasem żniw i dożynkami przedstawiam w niewielkim zarysie, licząc że dla czytelników naszego bloga będzie to ciekawa wędrówka w czasie.

Rok obrzędowy na Kaszubach

Noc Świętojańska

Od wieków, czas przesilenia letniego jest postrzegany jako okres wyjątkowy i magiczny. Do dziś obfituje on w różnego typu obrzędy i zwyczaje. Na Kaszubach znajdziemy całe ich bogactwo. Podobnie jak w przypadku innych charakterystycznych dat w kalendarzu, aby w pełni zrozumieć istotę obrzędów świętojańskich, warto cofnąć się czasów przedchrześcijańskich. Sięgając do dawnych korzeni tego święta możemy zauważyć, że od wieków łączyło się ono z kultem słońca, ognia i wody.

Rok obrzędowy na Kaszubach

Nowy Rok i Trzech Króli

Niedawno świętowaliśmy Boże Narodzenie – na Kaszubach określane nazwą: Gòdë. Okres ten rozciąga się aż do Święta Trzech Króli. Dawniej w tym czasie, kolędowały w naszym regionie grupy chłopców zwane – trzej królowje (trzej królowie), którzy byli odziani w długie kolorowe stroje, a na głowach nosili wysokie korony. Jeden z kolędników trzymał umocowaną na kiju dużą gwiazdę, drugi kolorową skarbonkę, trzeci posiadał spory kij służący do odpędzania psów. Gdy wspomniany zespół kolędników pojawiał się w kaszubskich domostwach śpiewano kolędy – Mędrcy świata monarchowie lub Trzej królowie. Kolędnicy recytowali także wiersz o Bożym Narodzeniu w języku polskim i kaszubskim.

Rok obrzędowy na Kaszubach

Od Adwentu do Świąt Bożego Narodzenia – kaszubskie zwyczaje

Odnosząc się do kaszubskich obrzędów i wierzeń związanych z okresem Adwentu i Bożego Narodzenia możemy zauważyć, że część z nich jest kultywowana do dzisiaj, natomiast pewna grupa odchodzi w zapomnienie. Niektóre z nich są podobne lub zbliżone w swej formie do występujących w wielu innych regionach Polski. Istnieją również takie, które są typowe tylko dla Kaszub. Kolejną charakterystyczną cechą jest to, że nawet na tak stosunkowo małym obszarze jakim są Kaszuby, wspomniane zwyczaje są bardzo różnorodne dla rozmaitych części tego regionu, czasem nawet dla poszczególnych jego miejscowości.

Rok obrzędowy na Kaszubach

Kaszubskie Zaduszki i związane z nimi dawne tradycje

Co roku, w pierwszych dniach listopada odwiedzamy groby naszych bliskich, przyjaciół i znajomych, którzy odeszli z ziemskiego świata. Pierwsze dni tego miesiąca są dla wielu z nas chwilami zadumy i wspomnienia naszych zmarłych. Uroczystość Wszystkich Świętych oraz Dzień Zaduszny, wyglądają już zupełnie inaczej niż kilkadziesiąt lat temu. Także w ten obszar wkracza wszechobecna komercja i niestety seryjna tandeta. Stare obrzędy, kultywowane przez dziesiątki, czasem setki lat są wypierane przez nowe zwyczaje. Wielka szkoda, że część dawnej tradycji, choćby w formie ustnej, nie jest przekazywana w następne pokolenia. W tradycji ludowej naszych przodków był zapisany pewien rodzaj mądrości, który dzisiaj często odchodzi w niepamięć.

Jak wyglądało to dawniej na Kaszubach? Łączność ze światem zmarłych była dla społeczności kaszubskiej sprawą bardzo ważną. Niniejszy artykuł w niewielki sposób przybliża dawne kaszubskie wierzenia, zwyczaje, związane z Dniem Zadusznym, Świętem Wszystkich Świętych oraz tematyką z nimi powiązaną – śmiercią oraz przenikaniem się świata żywych i umarłych.

Rok obrzędowy na Kaszubach

Wiôldżi tidzéń i Jastrë

Wielki tydzień to najważniejszy czas Wielkiego Postu. Rozpoczyna go Niedzela Palmowô (Niedziela Palmowa), będąca pamiątką po triumfalnym powitaniu Chrystusa w Jerozolimie. W ówczesnych czasach, z dala od kaszubskiej ziemi, witano Jezusa palmowymi liśćmi.

Na Kaszubach oraz w wielu innych miejscach w Polsce na pamiątkę tego zdarzenia do dziś, palmy zastępowane są gałązkami kwitnącej wierzbiny i gałązkami bukszpanu. Stąd inne nazwy określające Niedzielę Palmową tj. Niedzela Kwietnô (Niedziela Kwietna) lub Niedzela Wierzbnô (Niedziela Wierzbna).

Dawnym zwyczajem było niegdyś odwiedzanie tego dnia przez kaszubskich gospodarzy swych sąsiadów i lekkie uderzanie rózgą palmową wraz ze słowami: wierzba bije, jô nie bije. Za tidzéń wiôldżi dzéń, za nocë trzë i trzë są Jastrë (wierzba bije, ja nie biję. Za tydzień wielki dzień, za noce trzy i trzy jest Wielkanoc).

Poświęcone wiązki wierzbinowych witek zwane palmami przez długi czas zdobiły wejścia do domostw, stajni. Zawieszane były nawet nad pszczelimi ulami. Służyły do wypędzania bydła na pierwszy wiosenny wypas. Według wierzeń, młode pędy wierzbiny miały zapewnić zdrowie i żywotność. W pradawnych zwyczajach przypisuje się im moc magiczną, ochronną i leczniczą. Podczas burzy spalano ukwiecone witki, wierząc że jak daleko sięga ich dym, piorun nie ma tam dostępu. Posiekane lub sproszkowane bazie mieszano także z ziarnem siewnym w celu uzyskania dobrych plonów.